Black Athena

Δεδομένου του ότι ο αναρχικός/αντιεξουσιαστικός/αυτοοργανωμένος χώρος δεν ασχολείται συστηματικά με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς του ελληνικού κράτους και της πορείας «κατά των εξορύξεων υδρογονανθράκων» που καλείται στα Προπύλαια στις 21 Φλεβάρη είναι μια καλή ευκαιρία να ανοίξει μια ανάλογη συζήτηση.

1. Το «γενικό» πρόβλημα της ενέργειας

Το «πρόβλημα» της ενέργειας εμφανίζεται συστηματικά από τα μίντια και την πολιτική τάξη διεθνώς ως ένα γενικό πρόβλημα των κοινωνιών. Υπονοούν περίπου πως δε θα φτάνει το ηλεκτρικό ρεύμα για να φορτίζουμε τα κινητά, ότι δε θα έχουμε θέρμανση (λες και τώρα έχουμε) και ότι θα πεθάνουμε της πείνας επειδή θα τελειώσουν τα πετρέλαια και το φαγητό δε θα φτάνει για όλους. Είναι δικιά μας δουλειά να δείχνουμε συνέχεια ότι αυτό που παρουσιάζεται ως γενικό πρόβλημα είναι ειδικό πρόβλημα των καπιταλιστών και δε μας αφορά καθόλου.

Η ζήτηση για την ενέργεια δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια «φυσική» συνέπεια της λογικής της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η θέληση των κυρίαρχων, από τότε που υπάρχουν, για αύξηση της ισχύος τους εμφανίζεται στον καπιταλισμό ως επιδίωξη για αύξηση των κερδών. Αύξηση της υπεραξίας με κάθε μέσο. Με υποτίμηση της εργατικής δύναμης, με επέκταση του συστήματος της αγοράς/της κυκλοφορίας του εμπορεύματος σε όλο και περισσότερες πτυχές της ζωής (στη Κίνα πουλάνε αέρα κοπανιστό αφού ο αέρας δεν αναπνέεται πια, στην Δύση δουλεύεις για να συναρμολογείς τα έπιπλα ΙΚΕΑ για αυτούς που τα αγοράζουν) και φυσικά με όλο και μεγαλύτερη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.

Το ειδικό πρόβλημα «έλλειψη της ενέργειας»  εμφανίζεται με δύο τρόπους στον καπιταλισμό. Αφενός, ως απαραίτητη προϋπόθεση της επέκτασης του συστήματος της αγοράς, αφετέρου ως ένα ειδικό εμπόρευμα προς πώληση. Στην πρώτη περίπτωση, η διαρκής ανάγκη για νέα εμπορεύματα και άρα αύξηση της ζήτησης για την παραγωγική και την καταναλωτική διαδικασία εμφανίζεται απλοϊκά ως ανάγκη για να καίμε περισσότερο, για να δουλεύει η μηχανή. Είτε μια μηχανή που την κινεί η μισθωτή εργασία για να παράξει προϊόντα (πχ. σε ένα εργοστάσιο αυτοκινήτων ή στον προγραμματισμό), είτε για τις μηχανές που απαιτούνται για την μετακίνηση και την πώληση των εμπορευμάτων (πχ. τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή τα καταστήματα ρούχων). Το ζήτημα (από πρακτικής σκοπιάς) είναι ότι κάτι πρέπει να κάνεις για να παράξεις ηλεκτρικό ρεύμα (να γυρνάς τη μανιβέλα με το μαγνήτη) και συνήθως (με την εξαίρεση της ηλιακής) κάτι πρέπει να γυρνάς. Το ποιος θα το κάνει αυτό είναι γνωστό, δεν υπάρχει ερώτημα επί τούτου. Η ανθρώπινη εργασία. Όσο κι αν κάψεις, όσο κι αν φυσήξει πάντοτε χρειάζεται η ανθρώπινη ενέργεια για να παραχθεί το κέρδος. Για την αέναη επέκταση του καπιταλιστικού συστήματος (που την ονομάζει ανάπτυξη) χρειάζεται όμως να βρίσκει και συνεχώς νέους πόρους και αυτοί να είναι όσο πιο φτηνοί γίνεται.

Νέοι και παλιοί τρόποι παραγωγής ενέργειας: Αντικατάσταση ή απλή πρόσθεση.

Ένας άλλος μύθος που κυκλοφορεί παρέα με αυτόν περί γενικού προβλήματος της ενέργειας είναι ότι τελειώνουν οι μέχρι τώρα φυσικοί πόροι άρα πρέπει να βρούμε νέους. Είναι βασική μεθοδολογία των από πάνω να παρομοιάζουν τα προβλήματα του καπιταλισμού με απλά καθημερινά προβλήματα που βιώνουμε στην άμεση εμπειρία μας.

Είναι σα να λένε για παράδειγμα το εξής: Φέτος, έχεις 2 τόνους πετρέλαιο και 100 κιλά ξύλα για να βγάλεις το χειμώνα. Του χρόνου δε θα σου φτάσουν γιατί θα είναι διαθέσιμα μόνο 1 τόνος πετρέλαιο και 60 κιλά ξύλα. Άρα θα σε φάει το κρύο. Η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. Για να κάνουμε μια τίμια αναλογία με την καθημερινή εμπειρία το ενεργειακό πρόβλημα του καπιταλισμού έχει να κάνει με το ότι: Του χρόνου, δε θα σου φτάσουν οι 2 τόνοι πετρέλαιο και τα 100 κιλά ξύλα όχι επειδή δε θα είναι διαθέσιμες αυτές οι ποσότητες αλλά επειδή ΕΣΥ θα χρειάζεσαι 3 τόνους πετρέλαιο και 250 κιλά ξύλα για να καλύψεις τις ανάγκες σου.

Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι η αύξηση της ζήτησης και όχι η μείωση των πόρων. Η εκμετάλλευση του άνθρακα, του πετρελαίου και των πυρηνικών θα συνεχίζεται αμείωτη (για να μην πω αυξανόμενη) και οι νέες μορφές ενέργειας (ήλιος, αέρας) θα έρχονται να προστεθούν στις παλιές και όχι να τις αντικαταστήσουν για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες. Δεν τα λέω εγώ αυτά, τα λένε μόνοι τους. Ρίξτε μια ματιά στις εκτιμήσεις του International Energy Agency.

Continue reading →

Δέκα χρόνια μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 σίγουρα θα κυκλοφορούν πολλές ερμηνείες που προσπαθούν να εντάξουν το γεγονός αυτό στην δικιά τους αφήγηση. Είτε από το κίνημα, είτε από την κυριαρχία. Για παράδειγμα αυτή η προσπάθεια από ένα καθεστωτικό που ρωτάει αν ο Δεκέμβρης οδήγησε στο τέλος του παλαιοκομματισμού. Κι αν αυτό το ερώτημα μοιάζει σε εμάς «ότι να ‘ναι», ας διερωτηθούμε για τους σκοπούς του καθενός που θέτει τα ερωτήματα. Η προσπάθεια της κάθε μεριάς είναι να εντάξει τα ιστορικά γεγονότα στην δικιά της αφήγηση, ακριβώς για να υπηρετήσει τον σκοπό της. Όταν το ενδιαφέρον σου (ως καθεστωτικό μέσο) είναι να εντάξεις τον Δεκέμβρη στην αναδιάταξη της κοινοβουλευτικής εξουσίας τότε μπορεί να διανοηθείς ένα τέτοιο ερώτημα για την σχέση του Δεκέμβρη με τον παλαιοκομματισμό – υπονοώντας ότι ενδιαφέρθηκε θετικά (ο Δεκέμβρης) για κάποιον νεοκομματισμό, όπως αυτόν που έχουμε τώρα.

Η εξέγερση του Δεκέμβρη είναι ένα γεγονός από αυτά που δεν μπορούμε ποτέ να ορίσουμε. Μπορούμε να βρούμε συνέχειες, πριν και μετά από αυτό, μπορούμε να βρούμε και ασυνέχειες. Το ζήτημα όμως από τη δική μας μεριά (την αναρχική) δεν πρέπει να είναι καν ο ορισμός του ή η πλήρης περιγραφή του. Το πώς και το γιατί του Δεκέμβρη μπορούν να το απαντήσουν αυτοί που τον πραγματοποίησαν αλλά και αυτοί που στάθηκαν είτε αδιάφοροι, είτε ακόμα και εχθρικά απέναντί του. Για να αντιληφθούμε τη σημασία του πρέπει να δούμε όχι μόνο τους φίλους του αλλά και τους εχθρούς του. Αν λοιπόν το ζήτημά δεν είναι η περιγραφή του τότε ποιο είναι; Είναι να δούμε τι μας μαθαίνει, τι κόσμο μας έχει παραδώσει και τι κόσμο μπορούμε να χτίσουμε πάνω σε αυτόν.

Η κοινότητα της ρήξης
Continue reading →

Μιας και αρχίζει η καινούρια κινηματική χρονιά, μια σύντομη σκέψη για τον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα.

 Η πολυπλοκότητα της σχέσης «μισθωτή εργασία»

Όταν μιλάμε για την μισθωτή εργασία συνήθως αναφερόμαστε στην μετρήσιμη εκμετάλλευση που παίρνει μορφή με την παραγωγή της υπεραξίας. Αυτή είναι η μεγάλη συνεισφορά του Μαρξ. Που μπόρεσε να φανερώσει, να ξεθάψει από το μυστήριο την σχέση εκμετάλλευσης. Αυτό που έκανε ήταν να αντικειμενοποιήσει την σχέση εκμετάλλευσης (επιστήμη) και έτσι να μπορέσει να γίνει αποδεκτή ως μια φυσική πραγματικότητα. Η μισθωτή εργασία όμως είναι αρκετά πιο πολύπλοκη σχέση από μια τέτοια σχέση μετρήσιμης εκμετάλλευσης. Για παράδειγμα, πέρα από τα λεφτά που χάνεις όταν εργάζεσαι υπάρχουν και τα γαμωσταυρίδια που ρίχνεις όταν πας για δουλειά, όταν αναγκάζεσαι να αφήσεις το κρεβάτι σου, τον ύπνο σου ή το σεξ για να προλάβεις να είσαι στην ώρα σου, η απουσία νοήματος που νιώθεις στη ζωή. Όλα αυτά είναι εκμετάλλευση αλλά δε μπορεί να μετρηθεί. Το έχω ξαναπεί. Χωρίζεις από μια σχέση και του λες «μ’ εκμεταλλεύτηκες». Το ότι αυτή η εκμετάλλευση δεν είναι μετρήσιμη, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Τέλος πάντων είναι μεγάλο το θέμα με την μέτρηση και κατά πόσο μπορεί να είναι ένας δικός μας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο (δεν είναι, στο λέω χύμα).

Πέρα από αυτό η μισθωτή εργασία είναι κυρίως και μια σχέση πειθαρχίας του σώματος και του νου, μια σχέση εξουσίας που σε υποβιβάζει σε εργαλείο, σε μέσο παραγωγής. Αυτή η εμπειρία δεν μπορεί επίσης να μετρηθεί. Μπορεί μόνο να εμφανιστεί στις αγχωτικές ανάσες, στις διαγνώσεις της ψυχολογικής επιστήμης και όταν ξεχνάς να νιώθεις άνθρωπος μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Η μισθωτή εργασία είναι και μια σχέση εξουσίας που πέρα από ωμή καταπίεση μπορεί να εμφανίζεται (και εμφανίζεται) και ως μια σχέση προωθητική, δημιουργική για τον εαυτό ως μέσο παραγωγής. Και εδώ φτάνω σε αυτό που θέλω να πω και έχουμε μάθει να ξεχνάμε.

Η μισθωτή εργασία είναι και εκπαίδευση. Εκπαιδεύεσαι να γίνεσαι εργάτης, να υπακούς, να βρίσκεις νόημα στην εργασία σου, να σκέφτεσαι γι’ αυτήν, να την ονειρεύεσαι τα βράδια (με εφιάλτες ή χωρίς), να αποκτάς την κουλτούρα της δουλοπρέπειας και της υποταγής, να προσπαθείς να βρεις τρόπους να την βελτιώσεις. Αυτή η διαδικασία εκφράζεται συνήθως όταν οι εργαζόμενοι έχουν φτάσει να ταυτίζουν τον εαυτό τους με την εταιρεία που δουλεύουν, όταν αρχίζουν να μιλάνε με ένα «εμείς» που συμπεριλαμβάνει αφεντικά, διευθυντές και εργάτες. Όλη αυτή η διαδικασία, ως διαδικασία εκπαίδευσης, σε μετασχηματίζει σαν άνθρωπο. Στο επίπεδο του σώματος, των συναισθημάτων, των αντιλήψεων. Σε κάνει να είσαι έτσι γενικά. Φτιάχνει τον ανθρωπότυπο του εργάτη. Ο εργάτης εδώ δεν πρέπει να γίνει κατανοητός ως μια θέση στον καταμερισμό εργασίας και την κυκλοφορία του εμπορεύματος αλλά ως ένα είδος ανθρώπινης συμπεριφοράς και πολιτισμικής αντίληψης. Αντίστοιχα πράγματα ισχύουν για κάθε θέση μέσα στην κυκλοφορία του εμπορεύματος. Ο καταναλωτής δεν είναι σήμερα αυτός που αγοράζει εμπορεύματα με τα χρήματά του, είναι και ο άνθρωπος που καταναλώνει πληροφορίες και ειδήσεις, που καταναλώνει σώματα με το βλέμμα ή το σεξ και ούτε καθεξής. Ο εργαζόμενος στον τριτογενή μετατρέπεται σταδιακά σε έναν άνθρωπο υπηρέτη. Ότι υπηρετεί τους άλλους (το χαμόγελο, η καλή διάθεση, η ομορφιά, η σεξουαλικότητα) γίνεται κομμάτι που συγκροτεί τον εαυτό του. Continue reading →

Με αφορμή τις πυρκαγιές και τις καταιγίδες που ζούμε το τελευταίο καιρό στην περιοχή – και αφού ούτε καήκαμε, ούτε πνιγήκαμε – θα προσθέσω μια σύντομη και μικρή σκέψη σχετικά με όλα αυτά.

Είναι σημαντικό, πάντοτε, να μην φυσικοποιούμε τον ταξικό πόλεμο που διεξάγεται ερήμην μας και δεν μας ρωτάει ποτέ. Οι «φυσικές» καταστροφές είναι πάντα μια καλή αφορμή για να ξεχνάμε αυτόν τον πόλεμο, για να διαιωνίζεται η ιδεολογική και πραγματική κυριαρχία των αφεντικών απάνω στις ζωές μας. Είναι και μια καλή αφορμή επίσης και για την ανανέωση των σχέσεων ανάμεσα στις υποτελείς τάξεις και τις κυρίαρχες – αλλά σε αυτό θα αναφερθώ παρακάτω.

«Φυσικές» καταστροφές

Ας ξεκινήσουμε από τα εύκολα. Δεν υπάρχουν φυσικές καταστροφές. Οι καταστροφές είναι καταστροφές για κάποιους. Αυτοί οι κάποιοι βρίσκονται σε τέτοια θέση (ταξική, γεωγραφική κτλ) η οποία ευνοεί ή δεν ευνοεί την καταστροφή τους. Αυτή τους η θέση εκφράζει την κοινωνική ιεραρχία και τις σχέσεις εξουσίας σε μια κοινωνία. Ο προσδιορισμός «φυσικές» μπροστά από το «καταστροφές» προσπαθεί ακριβώς να συσκοτίσει την ιστορικό και κοινωνικό χαρακτήρα της κατάστασης. Αν για παράδειγμα οι πλημμύρες που γίνανε στην Μάνδρα γίνονταν σε ακατοίκητα χωριά της Πίνδου δεν θα θεωρούνταν «καταστροφικές πλημμύρες». Ή οι καταιγίδες που πνίγουν τους μετανάστες στην θάλασσα δεν θεωρούνται καταστροφές. Αντίστοιχα, η έννοια της «οικολογικής καταστροφής» εκφράζει την σχέση του καπιταλισμού με αυτό που προσπαθεί να συμπεριλάβει υπό την σκέπη του – που δεν είναι άλλο από την αντίληψη του για την φύση: ως πόροι προς εκμετάλλευση. Η οικολογία είναι το όνομα που έχει δώσει ο καπιταλιστής στην επιθυμία του για υπαγωγή της φύσης στην σχέση κεφάλαιο, για την επέκταση της ισχύος του. Είμαστε υποχρεωμένοι, τελικά, να βλέπουμε τις μεταβολές του καιρού υπό το πρίσμα της ταξικής ανάλυσης (να υπενθυμίσω αν με διαβάζεις για πρώτη φορά ότι την ταξική ανάλυση την χρησιμοποιώ κάπως ιδιότροπα εδώ πέρα).

Ας αναφερθώ στα δυο πιο πρόσφατα παραδείγματα: τις καταιγίδες στα Δυτικά της Αθήνας και τις φωτιές στα Δυτικά και τα Ανατολικά της Αττικής. Στο πρώτο παράδειγμα, έχουμε μια τυπική περίπτωση όπου κομμάτι του εργατικού κόσμου σε βιομηχανικές και χαμηλόμισθες δουλειές έχουν στοιβαχτεί με έναν αδόμητο τρόπο, με μια αδιαφορία για την ποιότητα της ζωής. Είναι η τυπική περίπτωση του υποβιβασμού της ζωής των κατώτερων τάξεων από την σκοπιά των καπιταλιστών και του κράτους. Από τη σκοπιά τους λένε: «δεν μας ενδιαφέρει για το πώς ζούνε, αν αναπνέουν τα τοξικά αέρια από την επεξεργασία των πετρελαίων, αν θα τους πνίξουν τα ποτάμια – το θέμα είναι να γίνεται η δουλειά. Να χτίζουμε τη βιομηχανία και αυτοί να δουλεύουν σαν σκυλιά». Εύκολο αυτό. Οι πυρκαγιές που ακόμα σιγοκαίνε είναι πιο πολύπλοκο. Από τη μεριά της Δυτικής Αττικής έχει κυκλοφορήσει στα μέσα η άποψη ότι τα δάση στην Κινέττα και στις περιοχές εκεί τα έχει βάλει στο μάτι ο καπιταλιστής για διάφορες δραστηριότητες (εξόρυξη βωξίτη, ανεμογεννήτριες κτλ). Μου κάνει αυτή η εξήγηση, δεν θα την σχολιάσω περαιτέρω. Να μια «φυσική» καταστροφή που είναι εμφανής έκφραση του κοινωνικού πολέμου που διεξάγεται (βλ. και τους σεισμούς στα Γιάννινα με τις σεισμικές γεωλογικές έρευνες για υδρογονάνθρακες). Από την άλλη μεριά της Αττικής το πράγμα είναι πιο πολύπλοκο. Εκεί έχεις μια χρόνια επέκταση μιας μικρο-μεγαλο(-δε-ξέρω-ακριβώς)-τάξης  η οποία θέλει να ζήσει στα προάστια, να πηγαίνει για μπάνια, να χτίσει ενοικιαζόμενα κτλ. Αυτή η επέκταση σε αγαστή συνεργασία με το ελληνικό κράτος τόσα χρόνια είναι μια βασική ιστορία στην συγκρότηση της κοινωνικής ειρήνης ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική τάξη και διάφορες τάξεις που στηρίζουν σώμα και πνεύμα την πολιτική τάξη (άραγε ο Καραμανλής έπαθε τίποτα εκεί με το playstation στη Ραφήνα;) και αποτελούν αυτό που κάποιοι στο κίνημα ονομάζουν «εθνικό κορμό». Αυτές, λοιπόν, οι τάξεις επεκτείνονται όλο και πιο πολύ με φωτιές που αλλάζουν την χρήση της γης και τώρα που έρχεται ξανά η ανάπτυξη και αυξάνεται και ο τουρισμός είναι μια καλή αφορμή για να καεί κανένα δέντρο. Δεν θέλω να μπω σε κουβέντα για αιτίες της φωτιάς, δεν είναι η δουλειά μου.

Πάντα, λοιπόν, οι λεγόμενες φυσικές καταστροφές εκφράζουν κοινωνικές σχέσεις/συγκρούσεις ανάμεσα σε διάφορες ομάδες συμφερόντων. Μια φυσική καταστροφή είναι η έκφραση της επίθεσης (άμεσα ή έμμεσα) που εξαπολύει μία ή περισσότερες ομάδες συμφερόντων είτε σε άλλες κοινωνικές τάξεις, είτε σε ανεκμετάλλευτους – από τη μεριά τους – πόρους.

Ο θάνατος

Καλά όλα αυτά αλλά μην ξεχάσουμε και εντελώς ότι υπάρχει εκεί έξω κωλόκαιρος που μπορεί να σε σκοτώσει, φωτιά που μπορεί να σε κάψει, καταιγίδα που μπορεί να σε πνίξει, κεραυνός που μπορεί να σε χτυπήσει κατακέφαλα. Δηλαδή, μέσα στη βαθιά αλλοτρίωση του ανθρώπου των πόλεων και των θεωρητικών των πανεπιστημίων μην αρχίσουμε να λέμε ότι δεν υπάρχει φύση και «επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα». Και τώρα πάμε στα πιο δύσκολα ζητήματα. Continue reading →

Χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά στην πολιτική μας ζωή την έννοια της «θεματικότητας». Όταν μια ομάδα ασχολείται με ένα συγκεκριμένο θέμα, την λέμε «μονοθεματική». Μια ομάδα που ασχολείται με πολλά  μπορεί να λέγεται (να την αποκαλούν ή να αυτοαποκαλείται) «πολυθεματική». Ή φτιάχνουμε θεματικές ομάδες εργασίας ή μη για να επιλύσουν/ασχοληθούν με ένα ζήτημα.

Οι έννοιες που χρησιμοποιούμε όπως έχω ξαναγράψει (εδώ) «δεν είναι κούφιες, είναι ο τρόπος που οργανώνουμε την αντίληψή μας. Και ο τρόπος που οργανώνουμε την αντίληψή μας φτιάχνει το πλαίσιο όπου συγκεκριμένες δυνατότητες εμφανίζονται, ενώ άλλες αποκρύπτονται». Το ίδιο ισχύει και με την έννοια της «θεματικότητας» και θα προσπαθήσω να γράψω για το που νομίζω ότι είναι το πρόβλημα με τη χρήση της έννοιας αυτής και ποια είναι η λύση.

Έστω ότι η πραγματικότητα είναι μια λαχανόπιτα. Ωραία θα ήταν αλλά δεν είναι. Λαχανόπιτα με φύλλο παρακαλώ! Έχει σημασία για να λειτουργήσει το παράδειγμα. Αυτή την λαχανόπιτα την έχουμε κόψει σε κομμάτια. Είναι το κάθε κομμάτι μια θεματική; Νομίζω ότι πολλοί σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Ότι η θεματική είναι ένα κομμάτι της πραγματικότητας. Καθόλου τυχαία, θα το έχετε παρατηρήσει, χρησιμοποιούμε στον προφορικό μας λόγο την εξής (εκνευριστική) έκφραση «σε αυτό το κομμάτι…, γι’ αυτό το κομμάτι έχω να πω …. κτλ κτλ». Μιλάμε για κομμάτια. Η θεματική εμφανίζεται ως κομμάτι της πραγματικότητας.

Που είναι το πρόβλημα με αυτό; Το πρόβλημα είναι ότι η πραγματικότητα δεν αποτελείται από κομμάτια αλλά από σχέσεις. Όταν την αντιμετωπίζεις ως κομμάτια τότε είναι εύκολο κάποιος να ασχολείται με ένα πράγμα και να μιλάει για το όλον με βάση αυτό το ένα πράγμα βρίζοντας όλους τους άλλους ή συνεργαζόμενος και αναγνωρίζοντας την ανάγκη για καταμερισμό εργασίας στην καλύτερη, να μην ενδιαφέρεται για το σύνολο του αγώνα και άρα να καταλήγει να δίνει έναν συντεχνιακό αγώνα, να υπερασπίζεται τα πολύ ειδικά συμφέροντα μιας μερίδας ανθρώπων και να μην τον ενδιαφέρει ο κοινωνικός μετασχηματισμός γενικά. Δεκτό και σεβαστό αρκεί να το λέει.

Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Θα μπορούσε να είναι αλλιώς αν αντιλαμβανόμασταν την «θεματικότητα» ως μέθοδο προσέγγισης της πραγματικότητας στο σύνολό της. Δηλαδή, το «θέμα» να μην είναι κομμάτι της λαχανόπιτας αλλά φύλλο της. Ένα φύλλο που την διαπερνά στο σύνολό της και εμπεριέχεται σε κάθε στιγμή, έκφανση (κομμάτι αν θέλετε) της πραγματικότητας. Μερικά παραδείγματα.

1. Πετυχημένο παράδειγμα: έμφυλο Continue reading →

Σε αυτό το σημείωμα θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ την άποψη ότι δύο κοινωνικοί ρόλοι – με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στις πολιτικές και κοινωνικές μας σχέσεις – αν και εκ πρώτης όψεως φαίνονται να είναι εξ ορισμού αντιθετικοί μεταξύ τους, στην πραγματικότητα επιτελούν κάποιες κοινές λειτουργίες, ικανοποιούν παρόμοιες συλλογικές ανάγκες. Και αυτό θα προσπαθήσω να το κάνω αποφεύγοντας την εύκολη συζήτηση για αυτά τα θέματα.

Η εύκολη συζήτηση

Η εύκολη συζήτηση αντιμετωπίζει την περίπτωση του Ηγέτη με καταγγελτικό τρόπο προς το πρόσωπό του, δίνει έμφαση στα προνόμια του και στο πόσο κακός είναι ο ίδιος. Στην περίπτωση του Αποδιοπομπαίου Τράγου εστιάζει στο πόσο άδικο είναι αυτό που συμβαίνει και πόσο το θύμα δεν έπρεπε να είναι θύμα. Όλα αυτά ισχύουν απλά δεν θα με απασχολήσουν εδώ. Αντίθετα, θα εστιάσω στις κοινωνικές σχέσεις που κάνουν δυνατή την ύπαρξη αυτών των ρόλων, στις κοινωνικές σχέσεις πριν εμφανιστούν τα πρόσωπα αυτών των ρόλων. Η αλήθεια είναι ότι μεταξύ τους (Ηγέτης και Τράγος) έχουν μια τεράστια διαφορά που είναι πολύ σημαντική και την κρατάμε. Ο πρώτος έχει συμφέρον να είναι Ηγέτης, ενώ ο δεύτερος δεν έχει κανένα απολύτως συμφέρον να εκδιώκεται βίαια από την κοινότητα.

Ηγέτης

Ο Ηγέτης είναι αυτό το πρόσωπο (που συνήθως είναι όντως προνομιούχος άντρας) που συγκεντρώνει γνώσεις που δεν μοιράζονται στην κοινότητα. Και σε αυτόν η κοινότητα αναθέτει συνεχώς την προοπτική της. Από αυτή την συγκέντρωση μπορεί να έχει καλύτερη εποπτεία της κατάστασης και άρα καλύτερη πολιτική αντίληψη των πραγμάτων και γι’ αυτό γίνεται εν τέλει και Ηγέτης. Γιατί αυτά που λέει δουλεύουν. Αυτά στην καλύτερη περίπτωση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η Ηγεσία προκύπτει από το σύστημα παρέας, οικογενειοκρατίας όπου εκεί αποκόπτεται από τα συγκεκριμένα πολιτικά επίδικα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για διπλή αποτυχία, αφού και Ηγέτη έχεις – που δεν το προτάσσεις – και άσχετος είναι.

Τράγος

Ο Τράγος από την άλλη, όπως μας λένε και οι πάμπολλες αναλύσεις επί του θέματος είναι το  πρόσωπο όπου ενσαρκώνεται η κρίση μιας κοινότητας. Στις περιπτώσεις όπου η συνοχή της κοινότητας βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, όπου ένα βίαιο ξέσπασμα καραδοκεί η κοινότητα βρίσκει ένα πρόσωπο ή περισσότερα στα οποία αποδίδει την αιτία της κρίσης και είτε τα εξοντώνει/θυσιάζει, είτε τα εξορίζει από την κοινότητα για να λυθούν όλα τα προβλήματα. Κριτήριο για την επιλογή του προσώπου που θα γίνει θυσία είναι να μην μπορεί να ανταποδώσει τη βία που θα του ασκηθεί γιατί σκοπός είναι να κλείσει ο κύκλος βίας που έχει ανοίξει και όχι να διαιωνιστεί. Έτσι, ο Τράγος είναι ήδη ένας αδύναμος κρίκος στην κοινότητα. Continue reading →

Κυκλοφορεί από χέρι σε χέρι

Αποτελείται από τα παρακάτω μέρη:

1. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΟΙΝΑ ΤΑΞΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ!!
(το «κοινό» είναι πολιτική απόφαση)
2. Η «ΤΑΞΗ» ΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
3. «ΤΑΞΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΑΞΗΣ»
(ως βέβαιο, μακροπρόθεσμα, αδιέξοδο)
4. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ (ή όχι άλλη εργατολατρεία)
5. ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ (η εργατική τάξη και οι μαρξιστές αποικιοκράτες)
6. ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΟΥΛΟΙ, ΣΚΑΤΑ ΓΙΝΗΚΑΜΕ ΟΥΛΟΙ

Η ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΑ

Εκσυγχρονισμός – μια ιδεολογία για «πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν»

Στις αρχές της δεκαετίας των ’00 και λίγο πριν, ξεκίνησε μια επίθεση από τη μεριά του κεφαλαίου στην Ελλάδα προς τις εργαζόμενες τάξεις με σκοπό – τι άλλο! – την αύξηση των κερδών τους. Βλέποντας πως υπήρχε μια αναντιστοιχία στο επίπεδο των μισθών, στην αύξηση των κερδών και της αύξησης της παραγωγικότητας. Τότε είχαν δώσει σε αυτή την επίθεση το εξής όνομα: «εκσυγχρονισμός». Ο εκσυγχρονισμός σήμαινε ελαστικές σχέσεις εργασίας, εργολαβίες και εργολαβίες απάνω στις εργολαβίες, μερική απασχόληση, μαύρη εργασία κτλ. Όλα βέβαια υπό την ιδεολογική ηγεμονία του εκσυγχρονισμού που σήμαινε ότι θα γίνουμε πιο μοντέρνοι, θα γίνουμε περισσότερο Ευρωπαίοι, κάτι καλό θα γίνει τέλος πάντων. Η ιδεολογία του εκσυγχρονισμού έχει πολλές σημασίες. Η πιο σημαντική, που έχει και ψυχικές/υπαρξιακές προεκτάσεις, έχει να κάνει με την εικόνα μιας πραγματικότητας που προχωρά ανεπιστρεπτί προς τα μπροστά και που όποιος δεν προλάβει να συγχρονιστεί μαζί της θα μείνει πίσω, θα καθυστερήσει (καθυστερημένος), θα είναι τριτοκοσμικός, βάρβαρος και βρώμικος. Οι συνδηλώσεις της έννοιας αυτής είναι τόσες πολλές και γι’ αυτό η χρήση της αποδίδει ακόμα και σήμερα σε εντυπωσιακό βαθμό.

Στα μέσα της δεκαετίας των ’00 και μετά τα πλούσια θεάματα και τα άπειρα φράγκα που κυκλοφόρησαν αυτή η επίθεση άρχισε να γίνεται όλο και πιο φανερή. Η επένδυση στον όρο «εκσυγχρονισμός» άρχισε να φθίνει και εμφανίστηκε στο δημόσιο λόγο ως αυτό που ήταν: το ζήτημα του μισθού. Αν θυμάστε «η γενιά των 700 ευρώ» συζητιόταν ως ένα σκανδαλώδες και απαράδεκτο γεγονός. Εκείνη τη περίοδο, λοιπόν, η αναμέτρηση κεφαλαίου – εργασίας γίνεται σχεδόν στα ίσια. Τουλάχιστον στο επίπεδο του λόγου. Το επίδικο ήταν ο μισθός και η μείωσή του. Αυτή η σύγκρουση εκφράστηκε ως πολιτική/κυβερνητική κρίση. Πρόωρες εκλογές το 2007, πρώτη φορά μετά από τη τελευταία κρίση με το «Μακεδονικό» το ’92. 15 χρόνια πολιτικής σταθερότητας δεν είναι και λίγα.

Το «ξέσπασμα της κρίσης»

Σε εκείνη τη χρονική περίοδο «ξεσπάει η κρίση» στην Aμερική. Τι διάολο σημαίνει «ξεσπάει»; Από την αρχή, η κρίση παρουσιάστηκε ως κάποιου είδους τυφώνας που έπληξε τις ΗΠΑ και κινείται ταχύτατα προς τον υπόλοιπο πλανήτη. Από τη μεριά της η κυριαρχία έκανε ότι κάνει κάθε τίμιο σύστημα εκμετάλλευσης που σέβεται τον εαυτό του: φυσικοποίησε τις σχέσεις εκμετάλλευσης.

Μια πιθανή απεικόνιση της κρίσης (;) (Ο τυφώνας Ιρμα στη Φλόριντα των ΗΠΑ)

Continue reading →

Τις τελευταίες δεκαετίες/αιώνες βιώνουμε – στο επίπεδο της καθημερινότητας – την κρίση μετάβασης από τις προηγούμενες σχέσεις οργάνωσης της κοινωνίας (οικογενειοκρατία, κοινότητα συγγένειας/κατοικίας) στις καινούριες του κράτους/καπιταλισμού. Αυτή τη μετάβαση δεν γίνεται να τη βλέπουμε μόνο με όρους χρόνου και μάλιστα γραμμικά αλλά και με όρους τόπου. Είναι άλλο η δεκαετία του ’60 στην Αθήνα με τη συσσώρευση της μεταναστευτικής εργασίας και την άνθηση της μεγαλούπολης και άλλο ένα χωριό στα ορεινά της Μακεδονίας την ίδια περίοδο. Διαφορετικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης και διαφορετικά επίπεδα καπιταλιστικών σχέσεων. Γνωρίζουμε ότι οι πατριαρχικές, οικογενειακές σχέσεις γύρω από την κληρονομική ταξική εξουσία είναι διαφορετική μορφή οργάνωσης από την σχέση κεφάλαιο/κράτος. Στην Ελλάδα αυτές οι δύο μορφές εξουσίας/εκμετάλλευσης συνδιαμορφώθηκαν (όπως και παντού) με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Δεν θα αναλύσουμε όμως αυτό το ζήτημα εδώ, αν και έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Αυτό που θα κρατήσουμε είναι η σταδιακή υποχώρηση του πρώτου συστήματος για χάρη του δεύτερου όπως γίνεται σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες όπου οι προηγούμενες κοινοτικές/οικογενειακές/πατριαρχικές μορφές υποχωρούν μπροστά στη συσσώρευση του κεφαλαίου και την ανάπτυξη του κράτους – και αυτό όχι χωρίς αντιστάσεις. Δεν θα πρέπει να μας μπερδεύει η ταυτόχρονη συνδιαμόρφωση και ο ανταγωνισμός αυτών των δυο συστημάτων – αυτή είναι όλη η ανθρώπινη ιστορία, όλη η ιστορία της ταξικής πάλης. Ανταγωνισμός και συνδιαμόρφωση. Ή για την ακρίβεια: συνδιαμόρφωση δια μέσου του ανταγωνισμού και πάλι απ΄ την αρχή.

Δεν θα πρέπει επίσης να υιοθετούμε μια γραμμική αντίληψη της ιστορίας η οποία υπονοεί πως το ένα σύστημα θα εξαφανίσει ντετερμινιστικά το άλλο. Αντίθετα, η ιστορική πραγματικότητα δείχνει σχετικά με ακριβώς αυτό το θέμα πως η συνδιαμόρφωση κράτους και οικογένειας σημαίνει επίσης πως η οικογένεια λειτουργεί και ως θεσμός αναπαραγωγής του κράτους (ιδιοκτησία, πειθάρχηση των παιδιών-μελλοντικών εργατών κτλ). Αυτές οι τάσεις μπορεί να μοιάζουν ότι είναι πολύπλοκες αλλά δεν είναι αντιφάσεις. Αντιφάσεις έχει η λογική. Είναι αντιθέσεις. Η ιστορία έχει αντιθέσεις, συγκρούσεις και συμμαχίες, όχι αντιφάσεις. Continue reading →

Στο πρώτο (και αρκετά βαρετό) μέρος είδαμε δύο βασικά πράγματα. Πρώτον, ότι η θεωρία και η δράση εμφανίζονται διαχωρισμένες εδώ και χιλιάδες χρόνια σε όλα τα συστήματα εκμετάλλευσης και ουσιαστικά αντιπροσωπεύουν και εκφράζουν τον κυρίαρχο καταμερισμό εργασίας. Δεύτερον, πως η θεωρία και η δράση είναι αδιαχώριστες από τη σκοπιά αυτού που στοχεύει στην συνολική αναπαραγωγή του όποιου κοινωνικού συστήματος (είτε καπιταλιστικό, είτε δουλοκτητικό).

Πάμε τώρα να δούμε τι συμβαίνει στους δικούς μας χώρους και στις δικές μας πρακτικές.

Κίνημα

Όπως λέω και στην αρχή του κειμένου αυτού, στους πολιτικούς μας χώρους παράγεται και αναπαράγεται συστηματικά αυτός ο διαχωρισμός. Όπως παράγεται σε όλη τη διάρκεια της κοινωνικής ιστορίας επειδή θεμελιώνει μια σχέση εκμετάλλευσης, αντιπροσωπεύοντας εκτός των άλλων και τον κυρίαρχο καταμερισμό εργασίας, έτσι και στους χώρους μας συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Δεν συμβαίνει επειδή είμαστε ανίδεοι ή δεν ξέρουμε από ιστορία (παρόλο που επηρεάζουν και αυτά) αλλά ακριβώς επειδή στο εσωτερικό μας υπάρχουν σαφείς σχέσεις εκμετάλλευσης που αυτός ο διαχωρισμός υπηρετεί. Ταυτόχρονα ισχύει με τον ίδιο τρόπο (ή θα έπρεπε να ισχύει) και η συνεχής άρση του.

Βλέπουμε τον διαχωρισμό να εκφράζεται κυρίαρχα ως έμφυλος καταμερισμός εργασίας, όπου η θεωρία, οι έννοιες, το επιχειρησιακό/οργανωσιακό σκέλος παράγεται από τους άνδρες, ενώ η εργασία, η φροντίδα για την αναπαραγωγή από τις γυναίκες. Για παράδειγμα, εγώ που γράφω τώρα και προσπαθώ να παράξω θεωρία με τρόπο συστηματικό «όλως τυχαίως» είμαι άνδρας. Προφανώς δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός. Μεγαλωμένος ως άνδρας, ένας από τους ρόλους που δομικά επιτελώ είναι και αυτός της παραγωγής της σκέψης. Όταν λέω δομικά εννοώ και ανεξάρτητα από τις προθέσεις μου. Αυτή είναι μία έκφραση των σχέσεων εκμετάλλευσης εντός του κινήματος. Υπάρχουν και άλλες πιο πολύπλοκες και σχετίζονται με τη δομή της οικογένειας (γονείς, παιδιά, θείοι/ες) με την οποία είναι σε μεγάλο βαθμό συγκροτημένοι οι χώροι μας ή και με ανισότητες ηλικίας και εμπειρίας κτλ.

Παράλληλα, κυριαρχεί ο φετιχισμός της θεωρίας και της δράσης. Από τη μια μεριά έχουμε τη λατρεία της πράξης, του πρακτικισμού (που πολιτικά έχει πάρει μορφή με την εξέγερση και την καταστροφή ως αυτοσκοπό και όχι ως μέσο) και άρα την αλλεργία στην θεωρητική δουλειά. β) Από την άλλη, την λατρεία της θεωρίας από διάφορους wannabe διανοούμενους του «χώρου» που προσπαθούν να κάνουν κινηματική “καριέρα” από την άνεση του σπιτιού τους και με αυτή την υπεροψία του συγγραφέα, που νιώθει διάφορα μεταφυσικά πράγματα σχετικά με την θεωρητική δουλειά. Continue reading →

Ο τίτλος του κειμένου είναι παράφραση μιας πρότασης του Kant.[1] Το κείμενο δεν έχει καμία σχέση με τον Kant και τη φιλοσοφία του κι αν έχει κάποια αυτό γίνεται εν αγνοία της γράφουσας μιας και δεν θυμάμαι το νόημα της έκφρασης. Απλά είναι ωραία η διατύπωση και ταιριάζει με τρόπο ουσιαστικό για τον διχασμό ανάμεσα σε θεωρία και δράση και την σχέση μεταξύ τους.

Τις περισσότερες φορές η θεωρία εμφανίζεται διαχωρισμένη από την δράση, είτε ως προγενέστερη της δεύτερης, είτε ως μεταγενέστερη – ανάλογα με την προσέγγιση που υιοθετεί κάποιος. Η πιο συνήθης εμφάνιση πάντως την θέλει να είναι προγενέστερη. Τις έννοιες «προγενέστερη» και «μεταγενέστερη» δεν τις εννοώ χρονικά αλλά αιτιακά. Αυτός ο διαχωρισμός φανερώνεται σε μεγάλη ένταση τις στιγμές εκείνες όπου είτε η θεωρία, είτε η δράση γίνονται αντικείμενα φετιχισμού.

Από τη μια μεριά έχουμε την λατρεία του πρακτικισμού, της δράσης για την δράση. Όπου η καταστροφή, το μπάχαλο, η πρακτική εμφανίζονται ως αυτοσκοποί χωρίς αύριο, χωρίς ορίζοντα. Έχω γράψει σε αρκετά παλιότερο κείμενο για τον Μαύρο Δεκέμβρη πως υπάρχει ένας σοβαρός λόγος να πράττεις για την πράξη, να είναι η δράση σου αυτοσκοπός χωρίς ορίζοντα και αυτός ο λόγος είναι η απόκτηση τεχνογνωσίας, η οικειοποίηση με πρακτικές και τεχνικές, κάποιου είδους εκπαιδευτικός ακτιβισμός που σκοπεύει και στην αυτομόρφωση και στο ξεπέρασμα των φόβων και της πειθαρχίας με έναν τρόπο βιωματικό και όχι διανοητικό. Ειδικά αυτή η τελευταία λειτουργία – του ξεπεράσματος των φόβων και της πειθαρχίας – έχει απαράμιλλη αξία και την φυλάμε σαν πολύτιμο θησαυρό. Στην πραγματικότητα, όμως, σε αυτή τη λειτουργία δεν είναι μόνο δράση για την δράση αλλά είναι ταυτόχρονα και μετασχηματισμός μιας κοινωνικής σχέσης πχ. της σχέσης της πειθαρχίας (κάνοντας επίθεση με μολότοφ στους μπάτσους ή σαμποτάροντας τα ακυρωτικά μηχανήματα στα ΜΜΜ).

Από την άλλη, έχουμε τη λατρεία της θεωρίας ως μορφή της αλήθειας, ως αυτή που γεννά την πράξη, ως η ιδέα που ο νους μπορεί να στοχαστεί και η δράση παρουσιάζεται σα να είναι μόνο η πραγματοποίηση ή εφαρμογή αυτής της ιδέας. Από αυτόν τον φετιχισμό προκύπτει η συνήθης στάση σε κάποιους χώρους που προστάζει πως: «πρώτα πρέπει να έχουμε ανάλυση, να συμφωνούμε σε όλα και μετά να παρέμβουμε και να δράσουμε». Αυτή η αντίληψη περί θεωρίας έχει βαθιά θεμελιωθεί στην αντίληψη περί νου ως κέντρο του εαυτού και πηγή κάθε δραστηριότητας. Σε συμβολικό επίπεδο η ανοησία της δυτικής φιλοσοφίας «σκέφτομαι άρα υπάρχω» συνοψίζει αυτή την αντίληψη.

Ας εξετάσουμε λίγο την ιστορία της εμφάνισης αυτού του διαχωρισμού. Continue reading →

Το κίνημα νίκησε, οι μετανάστριες έχασαν

Το Σάββατο το πρωί πήγαμε όλες και όλοι μαζί από την πλατεία Σουρμένων με δυναμική πορεία, γεμάτη παλμό και συνθήματα, καλά οργανωμένη και περιφρουρημένη μέχρι το κέντρο κράτησης Ελληνικού. Σταθήκαμε μπροστά από το αστυνομικό τμήμα και απαιτήσαμε να αρθεί η απαγόρευση των επισκεπτηρίων και βρίσκεται σε ισχύ από τον Σεπτέμβρη. Ήταν φανερή η αδυναμία και η αμηχανία των μπάτσων να διαχειριστούν μια τόσο μεγάλη, με παλμό και περιφρουρημένη πορεία απέναντι σε αυτό το αίτημα. Γι’ αυτό άρχισαν τα παζάρια. Στην αρχή να μπούνε κάποια άτομα μόνο το Σάββατο, μετά το Σάββατο και τη Δευτέρα αλλά γενικά δε μπορεί να παρθεί πίσω η άρση. Αρχικά, μιλώντας με τους ανωτέρους τους και μετά με το υπουργείο. Η στάση της πορείας να μην δεχθεί τίποτα λιγότερο από αυτά που είχε αποφασίσει, δηλαδή την μόνιμη άρση της απαγόρευσης αποδείχθηκε ολόσωστη. Πλήρης αδυναμία από τη μεριά τους να διαχειριστούν την κατάσταση. Και αυτή η αδυναμία τους οδήγησε στην απαγωγή των μεταναστριών από το κέντρο στην Πέτρου Ράλλη. Σε ένα κελί, χωρίς παράθυρα, χωρίς κουβέρτες. Λέγοντας τους πως αυτά παθαίνουν αφού θέλουν ελευθερία. Και ποιος ξέρει τι άλλο θα τους είπαν ή θα έκαναν.

Η κίνηση των οργανωμένων συλλογικοτήτων στέφθηκε με επιτυχία! Στρίμωξαν τόσο πολύ το ελληνικό κράτος ώστε το ανάγκασαν να αλλάξει τελείως τακτική. Να κλείσει ουσιαστικά το κέντρο κράτησης. Οι μετανάστριες όμως πληρώνουν το κόστος αυτής της επιτυχίας. Αυτά είναι τα αντίποινα του κράτους, αυτό είναι η αναβάθμιση της σκληρότητάς του, αναβάθμιση της καταστολής του. Αδίστακτο κράτος, κράτος όπως πραγματικά είναι. Continue reading →

Ζούμε σε καιρούς βαθιάς ήττας, απογοήτευσης, απομαζικοποίησης των διαδικασιών και απουσίας ορίζοντα με ορατά αποτελέσματα που να μπορείς να επιδιώκεις και να παλεύεις για να τα πετύχεις. Αυτό έχει μια καλή πλευρά. Η άρση των βεβαιοτήτων και των δοκιμασμένων συνταγών αφήνει χώρο για την ανάδυση καινούριων ιδεών, τρόπων σκέψης ή ξαναφέρνει παλιές καλές αλλά ξεχασμένες ιδέες στο προσκήνιο. Υπάρχει και μια πολύ κακή όμως. Η επιστροφή σε σίγουρες ταυτότητες, κλειστές ομάδες, συνταγές που συνηθίσαμε και τις εφαρμόζουμε έξω πλέον από πολιτική αποτελεσματικότητα αλλά επειδή συγκροτεί την κοινότητα. Η ακραία ιδεολογικοποίηση και η γέννηση των καινούριων ιδεών και πρακτικών συνυπάρχουν ταυτόχρονα. Και αυτό φέρνει σύγκρουση, πολεμικές, διασπάσεις και ανταγωνισμούς. Αλλά αυτό θα γεννήσει ένα καινούριο κίνημα πιο πλούσιο και πιο αποτελεσματικό να αντιμετωπίσει τις εποχές που έχουμε μπροστά μας.

Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο τοποθετώ το θέμα αυτού του κειμένου και νομίζω ότι οι κριτικές απ’ όλες τις πλευρές που αγννούν την συγκυρία αυτή και κατηγορούν ο ένας την άλλη, καταγγέλουν και υπερασπίζονται Ιδέες και Αρχές με πολύ πάθος – τόσο που δεν τους εμποδίζουν να εκδιώχνουν (πρώην πλέον) συντρόφους από ομάδες και διαδικασίες -, ότι όλες αυτές οι κριτικές χάνουν τη δημιουργική τους δύναμη που θα πλούτιζε και θα ριζοσπαστικοποιούσε τους χώρους μας. Αντ’ αυτού λειτουργούν διαλυτικά και άρα προς όφελος της εξουσίας – της μεγάλης εξουσίας του κράτους και του κεφαλαίου και των μικρών εξουσιών σε τοπικά επίπεδα καθώς και πολιτικών ομάδων.

Το γνωστό πρόβλημα της ιδεολογίας και της ταυτότητας

Υπάρχει ένα βασικό θέμα που το συναντάμε παντού. Για παράδειγμα, όταν μια ομάδα εκδίδει ένα κείμενο αυτοπαρουσίασης αρχίζει και γράφει όλα αυτά τα «αντί», είμαστε αντι-εξουσιαστές, αντι-φασίστες, αντι-ρατσιστές, αντι-σεξιστές, αντι-σπισιστές κοκ. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι ότι τα γράφει, είναι ότι τα εννοεί κιόλας. Ως εάν η διακήρυξη των «αντί» να τα πραγματοποιεί κιόλας. Οι διακηρύξεις λειτουργούν συνήθως ως μια πράξη διαχωρισμού από την υπόλοιπη κοινωνία, ως μια πράξη που επιβεβαιώνουν μια άλλη ταυτότητα των υποκειμένων, μια άλλη ιδεολογία. Λένε, λοιπόν, ότι εμείς είμαστε αυτό και αυτό (αντιφα και αντιεξουσιαστές) και πάμε να δούμε τι θα κάνουμε ως τέτοιοι. Continue reading →

Εδώ θα καταπιαστούμε με ένα θέμα που φαίνεται να είναι εντελώς άσχετο αλλά από αυτό προκύπτουν χίλια δύο ζητήματα. Ας ονομάσω αυτό το θέμα εντελώς επιγραμματικά «το πρόβλημα του ειδικού και του γενικού».

Όταν λέω «ειδικό» και «γενικό» αναφέρομαι αρχικά σε αυτό που μαθαίναμε στην έκθεση σχετικά με τη δομή του επιχειρήματος, τη λογική και την μέθοδο της επαγωγής. Αναφέρομαι όμως και σε άλλα παρεμφερή – κατά τη γνώμη μου – ζητήματα που είναι η πατριαρχία, το θέμα του επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, της ιστορίας και της έννοιας της πολιτικής συνείδησης. Επιπλέον και στο θέμα «φτιάχνουμε τον κόσμο που θέλουμε εδώ και τώρα» σε αντιπαραβολή με τον πόλεμο ενάντια στα αφεντικά και σε κάθε εξουσία και πως μπορούμε να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στα δύο – πολιτικά και υπαρξιακά. Πώς διάολο συνδέονται όλα αυτά θα αναρωτιέσαι τώρα.

Ας ξεκινήσω από την άμεσα βιωμένη εμπειρία. Κάθε φορά που μιλάμε με ανθρώπους εκτός κινημάτων έχουμε μια τεράστια δυσκολία να τους δώσουμε μια πειστική εξήγηση πρώτα για το αν αυτά που κάνουμε έχουν κάποια αποτελέσματα και δεύτερον με ποιον ακριβώς τρόπο συμβαίνει αυτό. Στη συνέχεια και αν τα έχουμε καταφέρει μέχρις εδώ μπαίνει το ερώτημα «γιατί να αγωνιστώ κι εγώ» και «ποιο είναι το νόημα». Τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα αν τα συζητήσουμε μεταξύ μας και αδυνατούμε να δώσουμε μια ουσιαστική/πρακτική απάντηση και ακόμα πιο δύσκολα όταν δεν μπορούμε να δώσουμε απαντήσεις ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό. Ποια είναι ακριβώς η σχέση της ειδικής, μερικής και συγκεκριμένης κινηματικής δραστηριότητας μας με την μεγάλη εικόνα, την πάντοτε γενική και αφηρημένη πραγματικότητα της μακρο-ιστορίας; Με ποιον τρόπο το ειδικό μετασχηματίζει το γενικό και με ποια θεωρητικά εργαλεία να το επεξεργαστούμε; Continue reading →

συνέχεια από το προηγούμενο

Γιατί όμως δεν είναι επαρκής;

Πολλά πράγματα υποστηρίζονται στα κείμενα και τις συζητήσεις μας για την ανεπάρκεια της ταξικής ανάλυσης αλλά νομίζω πως υπάρχουν δύο (κυρίως) λόγοι που την κάνουν ανεπαρκή – που δεν αναφέρονται ιδιαίτερα.

1) Αν χρησιμοποιείς την ταξική ανάλυση ως εργαλείο, συνήθως, οδηγείσαι στο συμπέρασμα ότι αφού έτσι λειτουργούν οι οργανωμένες ομάδες τότε κι εγώ πρέπει να κινηθώ με βάση το ταξικό μου συμφέρον. «Τα εργατικά συμφέροντα πάνω απ’ όλα» λέει το σύνθημα. Να οργανωθώ με βάση αυτό και να ανάγω όλη μου τη δραστηριότητα σε αυτό. Αυτό πέρα από τα προβλήματα που έχει (δες 2) μπερδεύει αρκετά τα πράγματα εξαιτίας της ταξικής σύνθεσης του α/α/α/α χώρου. Δεν είμαστε όλ@ στην ίδια τάξη και ούτε τα συμφέροντα μας συμπίπτουν ακριβώς. Μια ντόπια που κάνει το μεταπτυχιακό της δεν βρίσκεται στην ίδια θέση με τον μετανάστη που τέλειωσε μόνο το 2βάθμιο σχολείο. Και δεν είναι θέμα πόσα λεφτά παίρνει. Υπάρχουν και άλλα στοιχεία που προσδιορίζουν την ταξική σου θέση όπως τονίζω στο 1^ο μέρος του κειμένου. Οι αποκλεισμοί, οι δυνατότητες και οι επιλογές που έχεις. Από τη μια, αν παλέψεις για τα συμφέροντά σου ως μεταπτυχιακός φοιτητής θα έρθεις σε σύγκρουση με τον μετανάστη και από την άλλη αν διακηρύξεις «είμαστε όλοι μετανάστες» και τα λοιπά αφηρημένα πράγματα βάζεις κάτω από το χαλάκι τις ταξικές σας διαφορές.

Να δώσω ένα απτό παράδειγμα. Βρίσκονται στην ίδια συνέλευση μια ελληνίδα υπήκοος και ένας μετανάστης. Αυτή είναι με μεταπτυχιακά, ξένες γλώσσες, από οικογένεια με κάποιες διασυνδέσεις με δυνατότητες να πάει όποια ώρα θέλει να βρει μια δουλειά εύκολη και με καλά λεφτά. Αυτός με το ζόρι έβγαλε το σχολείο, πήγε στο τεχνικό, περιφέρεται σε σκατοδουλειές χωρίς δυνατότητες ταξικής ανέλιξης κτλ. Αυτ@ οι δύο συμμετέχουν λοιπόν σε έναν κοινό αγώνα ως μέλη της ίδιας συνέλευσης. Δε μας ενδιαφέρει εδώ η μορφή της συνέλευσης και τα περιεχόμενα του αγώνα – εφαρμόστε το παράδειγμα όπως νομίζεται. Σε αυτόν τον αγώνα, λοιπόν, η ελληνίδα μπορεί στο λόγο της και την πράξη της να εμφανίζεται χίλιες φορές πιο ριζοσπαστική από τον μετανάστη και να το εννοεί και να το ρισκάρει και με το παραπάνω. Και θα γυρίσει μετά ο χώρος να δώσει τα εύσημα σε αυτήν, θα αναβαθμιστεί και στα κουλ παρεάκια του κάθε χώρου θα κάνει πιο εύκολα γνωστούς, δημόσιες σχέσεις (που θα φέρνουν και άλλες δυνατότητες – ακόμα και για δουλειές και κύρος) και τα λοιπά κουραστικά πράγματα με τα οποία περνάει ο κόσμος τον καιρό του. Έχοντας δυνατότητες διαφυγής από το μίζερο παρόν, δυνατότητες υλικής αναβάθμισης και άρα ορίζοντα, έχοντας με λίγα λόγια επιλογές μπορεί να τα ρισκάρει όλα για όλα, που δεν είναι όλα για όλα ακριβώς όμως από τη δικιά της ταξική θέση. Ως μετανάστης όμως με το ζόρι και με πολύ δουλειά, μπορείς να κρατιέσαι στην Αθήνα (αν δεν έχεις σπίτι είσαι συνέχεια στο τρέξιμο γι’ αυτό το απλό), δεν έχεις διασυνδέσεις ούτε και πολλές δυνατότητες για ανέλιξη, δεν έχεις διαφυγές, δεν έχεις επιλογές. Όσο πιο χαμηλά στην τάξη, τόσο πιο δεμένος στην ανάγκη. Continue reading →

Υπάρχουν από τη μια μεριά άνθρωποι και οργανωμένες τάσεις (εξεγερσιακοί, ατομικιστές, κομμάτι του έμφυλου, μεταμοντέρνοι κ.α.) που ακούνε για ταξική ανάλυση και τους πιάνει αλλεργία ή ισχυρίζονται πως για να κατανοήσεις κάποιες σχέσεις εξουσίας/εκμετάλλευσης χρειάζονται άλλα εργαλεία από αυτά της ταξικής ανάλυσης. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν και αυτοί (πιο κοντά σε κομμουνιστικές, μαρξιστικές τάσεις) που βάζουν την ταξική ανάλυση να αναλύσει και να εξηγήσει τα πάντα, που η ταξική ανάλυση είναι το παν, το όλον, η αρχή και το τέλος. Αυτό το κείμενο προσπαθεί να επικοινωνήσει και με τις δύο πλευρές και να πει ότι και οι δύο στάσεις είναι λάθος και πως υπάρχει τρίτος δρόμος. Φυσικά αυτόν τον τρίτο δρόμο τον υιοθετούν πολλοί/ες αλλά μια ακόμα αναφορά και ίσως εκλέπτυνση δεν κάνει κακό.

Ξαναδιαβάζοντας την ταξική ανάλυση Continue reading →