Tag Archives: αντιιεραρχία

Ηγέτης και Αποδιοπομπαίος Τράγος: δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Σε αυτό το σημείωμα θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ την άποψη ότι δύο κοινωνικοί ρόλοι – με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στις πολιτικές και κοινωνικές μας σχέσεις – αν και εκ πρώτης όψεως φαίνονται να είναι εξ ορισμού αντιθετικοί μεταξύ τους, στην πραγματικότητα επιτελούν κάποιες κοινές λειτουργίες, ικανοποιούν παρόμοιες συλλογικές ανάγκες. Και αυτό θα προσπαθήσω να το κάνω αποφεύγοντας την εύκολη συζήτηση για αυτά τα θέματα.

Η εύκολη συζήτηση

Η εύκολη συζήτηση αντιμετωπίζει την περίπτωση του Ηγέτη με καταγγελτικό τρόπο προς το πρόσωπό του, δίνει έμφαση στα προνόμια του και στο πόσο κακός είναι ο ίδιος. Στην περίπτωση του Αποδιοπομπαίου Τράγου εστιάζει στο πόσο άδικο είναι αυτό που συμβαίνει και πόσο το θύμα δεν έπρεπε να είναι θύμα. Όλα αυτά ισχύουν απλά δεν θα με απασχολήσουν εδώ. Αντίθετα, θα εστιάσω στις κοινωνικές σχέσεις που κάνουν δυνατή την ύπαρξη αυτών των ρόλων, στις κοινωνικές σχέσεις πριν εμφανιστούν τα πρόσωπα αυτών των ρόλων. Η αλήθεια είναι ότι μεταξύ τους (Ηγέτης και Τράγος) έχουν μια τεράστια διαφορά που είναι πολύ σημαντική και την κρατάμε. Ο πρώτος έχει συμφέρον να είναι Ηγέτης, ενώ ο δεύτερος δεν έχει κανένα απολύτως συμφέρον να εκδιώκεται βίαια από την κοινότητα.

Ηγέτης

Ο Ηγέτης είναι αυτό το πρόσωπο (που συνήθως είναι όντως προνομιούχος άντρας) που συγκεντρώνει γνώσεις που δεν μοιράζονται στην κοινότητα. Και σε αυτόν η κοινότητα αναθέτει συνεχώς την προοπτική της. Από αυτή την συγκέντρωση μπορεί να έχει καλύτερη εποπτεία της κατάστασης και άρα καλύτερη πολιτική αντίληψη των πραγμάτων και γι’ αυτό γίνεται εν τέλει και Ηγέτης. Γιατί αυτά που λέει δουλεύουν. Αυτά στην καλύτερη περίπτωση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η Ηγεσία προκύπτει από το σύστημα παρέας, οικογενειοκρατίας όπου εκεί αποκόπτεται από τα συγκεκριμένα πολιτικά επίδικα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για διπλή αποτυχία, αφού και Ηγέτη έχεις – που δεν το προτάσσεις – και άσχετος είναι.

Τράγος

Ο Τράγος από την άλλη, όπως μας λένε και οι πάμπολλες αναλύσεις επί του θέματος είναι το  πρόσωπο όπου ενσαρκώνεται η κρίση μιας κοινότητας. Στις περιπτώσεις όπου η συνοχή της κοινότητας βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, όπου ένα βίαιο ξέσπασμα καραδοκεί η κοινότητα βρίσκει ένα πρόσωπο ή περισσότερα στα οποία αποδίδει την αιτία της κρίσης και είτε τα εξοντώνει/θυσιάζει, είτε τα εξορίζει από την κοινότητα για να λυθούν όλα τα προβλήματα. Κριτήριο για την επιλογή του προσώπου που θα γίνει θυσία είναι να μην μπορεί να ανταποδώσει τη βία που θα του ασκηθεί γιατί σκοπός είναι να κλείσει ο κύκλος βίας που έχει ανοίξει και όχι να διαιωνιστεί. Έτσι, ο Τράγος είναι ήδη ένας αδύναμος κρίκος στην κοινότητα. Continue reading

Συνδιαμόρφωση: μίνιμουμ πολιτική συμφωνία, συρραφή απόψεων ή κάτι άλλο;

Ένα πρόβλημα (απ’ τα πολλά) πλανάται πάνω από τις διαδικασίες μας. Αυτό του φετιχισμού των εννοιών και των πρακτικών μας. Φετιχισμός που σημαίνει απονέκρωση. Το πρώτο θέμα εμφανίζεται ήδη απ’ την αρχή. Είναι στο σημείο εκείνο που ξεκινάμε δηλώνοντας περήφανα πόσο ενάντια στην ιεραρχία είμαστε, πόσο αντιφασίστες, αντιρατσιστές, αντισεξιστές, πόσο συνδιαμορφώνουμε οριζόντια και διάφορα άλλα πομπώδη. Θα ήταν πολύ πιο τίμιο και πολιτικά ζωογόνο να ξεκινούσαμε λέγοντας πως «είμαστε ρατσιστές και σεξιστές και συγκροτούμαστε ιεραρχικά με αρχηγούς και υπασπιστές και συναντιόμαστε όλοι και όλες μαζί μπας και βρούμε έναν τρόπο να τα ξεπεράσουμε όλα αυτά από κοινού». Εντάξει, δε χρειάζεται να βγάλουμε και δημόσιο κείμενο στο indymedia αν μας πειράζει τόσο πολύ αλλά θα μπορούσαμε να το έχουμε σαν εσωτερικό οδηγό.

Μια από τις έννοιες/διαδικασίες που ταλαιπωρείται πάρα πολύ είναι αυτή της «συνδιαμόρφωσης».  Τι πραγματικά σημαίνει συνδιαμόρφωση, τι συμβαίνει στην πράξη και πώς αυτό διαμορφώνει τις διαδικασίες αλλά και τα πολιτικά μας περιεχόμενα. Αυτά είναι τα ερωτήματα της παρακάτω δουλειάς, τα οποία θα (προσπαθήσουμε να) απαντήσουμε.

Μίνιμουμ πολιτική συμφωνία Continue reading

Ιεραρχία και αντι-ιεραρχία: ως καθεστώς και ως εργαλείο

Στα κινήματα μας (αναρχικά, αυτοοργάνωσης, αυτονομίας) η εναντίωση στην ιεραρχική οργάνωση είναι ένα θεμελιώδες κεκτημένο και αυτονόητο ζητούμενο. Στην πράξη οι περισσότερες δομές μαστίζονται από άτυπες ιεραρχίες και σχέσεις εξουσίας που απορρέουν από αυτές και είναι λίγες γενικά οι περιπτώσεις όπου τα θέματα αντιμετωπίζεται σοβαρά, με ειλικρίνεια και χωρίς να μετασχηματίζονται σε προσωπικές κόντρες και συγκρούσεις που οδηγούν σε διασπάσεις. Ακόμη λιγότερες είναι οι περιπτώσεις όπου αυτό συμβαίνει και βοηθάει στο ξεπέρασμα τέτοιων προβλημάτων, δηλαδή, σε μια συνεχή επαγρύπνηση και ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους.

Το αφετηριακό σημείο δεν μπορεί παρά να είναι πως όλες/οι παράγουμε και αναπαράγουμε σχέσεις ιεραρχίας καθώς είμαστε παιδαγωγημένες από αυτόν τον κόσμο και όχι από άλλον. Αυτό που συμβαίνει πολλές φορές είναι ομάδες και συνελεύσεις να διακηρύσσουν στα ιδρυτικά τους κείμενα ότι είναι ενάντια στην ιεραρχία και να ξεκινάνε σα να θεωρούν ότι επειδή το διακήρυξαν έγινε και πραγματικότητα. Ενώ είναι κάτι που παλεύεται κάθε μέρα, σε κάθε συνέλευση και δραστηριότητα. Το γεγονός ότι δεν ξεκινάμε με δεδομένο ότι σχετιζόμαστε ιεραρχικά με τους άλλους δεν μας επιτρέπει να μπορούμε να είμαστε σε αυτή την απαραίτητη επαγρύπνηση.

Η αναφορά γίνεται για όλων των ειδών τις ιεραρχίες όπου καθεμιά από αυτές θα άξιζε και ένα ξεχωριστό κείμενο. Ιεραρχία με βάση το φύλο, την ηλικία, την ικανότητα (ableism), την εθνικότητα, ιεραρχία στη βάση της εμπειρίας, της ειδημοσύνης, των χρόνων συμμετοχής σε ένα εγχείρημα, της τάξης, της πολιτισμικής ταυτότητας ή κουλτούρας.

Σε αυτό το άρθρο θα κάνουμε μια διάκριση που μπορεί να φανεί χρήσιμη για τις διαδικασίες μας. Θα αναλύσουμε την ιεραρχία και την αντι-ιεραρχία ως καθεστώς και ως εργαλείο.

Continue reading