Tag Archives: τεχνολογία

Social media #2: ιδιοκτησία, όραση και μηχανές που μαθαίνουν

Σίγουρα ένα κείμενο δεν φτάνει για να αναλύσουμε τα social media με τον προτεινόμενο τρόπο. Αλλά ως Black Athena η προσπάθεια είναι να συνδυάζουμε το βάθος της θεωρίας με τα πρακτικά εργαλεία που χρειαζόμαστε άμεσα και προσβάσιμα από όλ@ς όσ@ς συμμετέχουν συστηματικά και με σοβαρότητα στο ανταγωνιστικό κίνημα. Και προσβάσιμα σημαίνει πρώτα και κύρια ταξικά προσβάσιμα. Όταν δουλεύεις ή τρέχεις συνέχεια από συνέλευση σε δράση και τούμπαλιν δεν έχεις τον χρόνο να γράψεις ή να διαβάσεις ολόκληρους τόμους βιβλίων (αν και μάλλον θα άξιζε να γραφτεί κάτι τέτοιο για αυτή την ανάλυση για τα social media). Οπότε στο δεύτερο αυτό μέρος θα επεκτείνουμε λίγο ακόμα μόνο την ανάλυση για το θέμα.

Από το προηγούμενο απόσπασμα του Κεφαλαίου (σ. 739): «Επομένως, το προτσές που δημιουργεί τη σχέση του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να είναι άλλο από το προτσές χωρισμού του εργάτη από την ιδιοχτησία στους όρους της εργασίας του, ένα προτσές που από τη μια μεριά, μετατρέπει σε κεφάλαιο τα μέσα συντήρησης και παραγωγής της κοινωνίας, και, από την άλλη, τους άμεσους παραγωγούς σε μισθωτούς εργάτες».

Έχουμε, λοιπόν, μια διαδικασία συσσώρευσης που είναι ουσιαστικά διαδικασία διαχωρισμού και η οποία από τη μια μετατρέπει σε κεφάλαιο τα μέσα συντήρησης και παραγωγής της κοινωνίας, και, από την άλλη, τους άμεσους παραγωγούς σε μισθωτούς εργάτες. Τι σημαίνει αυτό στην περίπτωση των social media; Και τι συνέπειες έχει;

Μέσα έκφρασης/επικοινωνίας Continue reading

Social media: η πρωταρχική συσσώρευση της ανθρώπινης έκφρασης κι επικοινωνίας

*Αυτό το κείμενο θα έπρεπε να σπάσει σε δύο μέρη για να είναι πιο ευκολοδιάβαστο (όπως κάνω συνήθως) αλλά ήταν αδύνατο δεδομένης της δομής του επιχειρήματος. Θα έμενε στη μέση και δεν θα έβγαινε νόημα. Οπότε καλό κουράγιο!

 

Ριζοσπαστική θεωρία

«Ποιός μπορεί να παράγει χρήσιμη θεωρία για τους σκοπούς του αντιεξουσιαστικού κινήματος; Η απάντηση είναι αρκετά απλή. Το αντιεξουσιαστικό κίνημα. … Μπορεί να παράξει συνολικά ριζοσπαστική θεωρία αυτός που η θέση και άρα η εμπειρία και το βίωμα του είναι ριζοσπαστικά».
(βλέπε εδώ)

Ο διαχωρισμός θεωρίας και πράξης είναι πραγματικός, μόνο που δεν είναι δικός μας. Έχει ήδη συντελεστεί στην εργασία παράγοντας και αναπαράγοντας τις σχέσεις εκμετάλλευσης που ξέρουμε καλά. Από τη δικιά μας σκοπιά αυτός ο διαχωρισμός (οφείλει να) αίρεται κάθε στιγμή. Η θεωρία είναι ένα ακόμη εργαλείο ανάμεσα σε όλα τα άλλα. Τις βαριοπούλες και τις αφίσες, τα μηχανάκια και τα βιβλία. Σε αυτό το πλαίσιο θα ασχοληθούμε σε αυτή τη μελέτη με το πολυσυζητημένο θέμα των social media (και σε σχέση με την κινηματική τους χρήση).

Έχουν γραφτεί πολλά. Ειδικότερα από ψυχολογικής και κοινωνιολογικής σκοπιάς δουλεύει πολύς κόσμος στα πανεπιστήμια. (Ο σκοπός της εργασίας τους δεν είναι πολύ ξεκάθαρος αλλά ευελπιστώ να γίνει μετά από την παρακάτω ανάλυση. ) Επίσης πολύ ανάλυση γύρω από το θέμα ταυτοτήτων, έκφρασης κτλ, σχετικά με τη μοναξιά και την αλλοτρίωση από τη μια και την ελευθερία από την άλλη είναι πολύ της μόδας. Γνώμη μου είναι πως οι περισσότερες αναλύσεις τέτοιου τύπου είναι από επικίνδυνες και άχρηστες ως μερικώς χρήσιμες. Θα κάνω μια προσπάθεια εδώ να δούμε το θέμα social media από μαρξιστική σκοπιά πειραγμένη για τους δικούς μας σκοπούς.


Πρωταρχική (και διαρκής) συσσώρευση

Γράφει ο Μαρξ  (Το Κεφάλαιο, Σύγχρονη Εποχή, 2009, σ.738):
«Είδαμε πως το χρήμα μετατρέπεται σε κεφάλαιο, πως από το κεφάλαιο παράγεται υπεραξία και από την υπεραξία παράγεται περισσότερο κεφάλαιο. Ωστόσο η συσσώρευση του κεφαλαίου προϋποθέτει την υπεραξία, η υπεραξία την κεφαλαιοκρατική παραγωγή κι αυτή πάλι την ύπαρξη σχετικά μεγάλων μαζών κεφαλαίου και εργατικής δύναμης στα χέρια εμπορευματοπαραγωγών. Έτσι όλη αυτή η κίνηση φαίνεται να περιστρέφεται σε ένα φαύλο κύκλο, από τον οποίο βγαίνουμε μόνο αν υποθέσουμε μια «πρωταρχική» συσσώρευση («previous accumulation» τη λέει ο Άνταμ Σμιθ), που προηγείται από την κεφαλαιοκρατική συσσώρευση, μια συσσώρευση που δεν είναι αποτέλεσμα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, αλλά η αφετηρία του.»

Αυτή η πρωταρχική συσσώρευση δεν συνέβη απλά μια φορά και τέλος. Ο Μαρξ αναφέρεται στους νόμους για την περίφραξη των κοινών (Bills for Inclosure of Commons) τον 18ο αιώνα στην Αγγλία. Μπορούμε να πούμε όμως πως αυτή λαμβάνει χώρα κάθε φορά που το κεφάλαιο γεννιέται σε ένα νέο πεδίο (αυτό μας είναι πάρα πολύ χρήσιμο για το θέμα των social media). Ταυτόχρονα, έχουμε την διαρκή συσσώρευση που αναπαράγει συνεχώς τη σχέση κεφάλαιο αφού έχει πρωτοεγκατασταθεί. Η γενεσιουργός δύναμη του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να προκύπτει από μια πράξη αρπαγής είτε αυτό γίνεται με τρόπο πειρατικό, είτε νομικό, είτε με μπάτσους, είτε χωρίς. Μια λεηλασία, μια βία από αυτούς που έχουν την ισχύ. Αυτή η αρπαγή, λοιπόν, είναι ο τρόπος να αποκτηθεί το πρώτο κεφάλαιο που θα θέσει σε κίνηση τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής.

Ξαναγράφει πιο κάτω (σ. 739):
«Η σχέση του κεφαλαίου προϋποθέτει το χωρισμό των εργατών από την ιδιοχτησία των όρων πραγματοποίησης της εργασίας. Από τη στιγμή που η κεφαλαιοκρατική παραγωγή στέκει πια στα δικά της πόδια, δε διατηρεί μόνο αυτό το χωρισμό, μα και τον αναπαράγει σε ολοένα και αυξανόμενη κλίμακα. Επομένως, το προτσές που δημιουργεί τη σχέση του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να είναι άλλο από το προτσές χωρισμού του εργάτη από την ιδιοχτησία στους όρους της εργασίας του, ένα προτσές που από τη μια μεριά, μετατρέπει σε κεφάλαιο τα μέσα συντήρησης και παραγωγής της κοινωνίας, και, από την άλλη, τους άμεσους παραγωγούς σε μισθωτούς εργάτες. Επομένως, η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά το ιστορικό προτσές χωρισμού του παραγωγού από τα μέσα παραγωγής. Εμφανίζεται σαν «πρωταρχική», γιατί αποτελεί την προϊστορία του κεφαλαίου και του αντίστοιχου του τρόπου παραγωγής»

Ο διαχωρισμός των μέσων παραγωγής από τον παραγωγό είναι η βασική προϋπόθεση για την γέννηση και ανάπτυξη του κεφαλαίου και το βάθεμα αυτού του διαχωρισμού μια συνειδητή και ακατάπαυστη στρατηγική του κεφαλαίου από τότε που γεννήθηκε ως και σήμερα. Οι κοινές γαίες, η κοινοτική σχέση ιδιοκτησίας που περιγράφει ο Μαρξ για την Αγγλία μπορούμε να πούμε ότι έχει εμφανιστεί με διαφορετικούς τρόπους σε πολλές προκαπιταλιστικές κοινωνίες και ιδιαίτερα στην περιοχή των Βαλκανίων. Ένα παράδειγμα, για το πώς το κράτος εξαναγκάζει στο πέρασμα στον καπιταλισμό είναι η περίπτωση της Κωστηλάτας το 1883, όπου το κοινό βοσκοτόπι κοντά στο χωριό Θεοδώριανα το αγόρασαν κάποιοι τσιφλικάδες που απαιτούσαν από τους κατοίκους να το εγκαταλείψουν, ακολούθησε πιστολίδι και στο τέλος αναγκαστήκανε να το αγοράσουν (και μάλιστα με δάνειο) ως συλλογική ιδιοκτησία.

Το κοινό είναι αυτό που όχι μόνο μοιράζονται οι άνθρωποι για τη συλλογική παραγωγή και κάλυψη των αναγκών αλλά και αυτό που τους συγκροτεί ως κοινότητα, ως κοινωνία. Προϋπόθεση κάθε κοινωνίας είναι η δημιουργία του κοινού.

Εδώ προτείνω να μη βλέπουμε τα κοινά με μια στενή έννοια υλικού. Δηλαδή, ότι κοινά είναι οι κοινές γαίες και μόνον. Κοινά είναι αυτά που δημιουργούμε από κοινού και μας κάνουν να είμαστε κοινωνία/κοινότητα. Αυτή η έννοια κοινών μπορεί να χωρέσει πολλά πράγματα. Η πλατεία που τη διεκδικούμε με την παρουσία και τη δράση μας ενάντια στην επέκταση των τραπεζοκαθισμάτων ή τον έλεγχο των μπάτσων είναι δημιουργία κοινών και δημιουργός κοινωνίας. Το μαγείρεμα και το γεύμα με φίλους στο σπίτι έναντι της κατανάλωσης σε ένα εστιατόριο είναι δημιουργία κοινών και δημιουργός κοινωνίας. Continue reading

Τηλεματική ΟΑΣΑ, “έξυπνες” στάσεις, ηλ. εισιτήριο: Ο πόλεμος των αφεντικών με άλλα μέσα

πρώτη δημοσίευση (22/03/2016): provo.gr

«Σε λειτουργία ως τις 21 Μαρτίου 2016 το έργο της τηλεματικής και των «έξυπνων» στάσεων στα αστικά λεωφορεία και τρόλεϊ της Αττικής» ανακοίνωσε ο ΟΑΣΑ. Και η ανακοίνωση τελειώνει λέγοντας πως «Η Τηλεματική ΟΑΣΑ σε συνδυασμό με το άλλο μεγάλο έργο ΣΔΙΤ του ΟΑΣΑ που βρίσκεται σε εξέλιξη, δηλαδή το Ηλεκτρονικό Εισιτήριο («ΑΣΣΚ»), αναμένεται να αναβαθμίσουν σημαντικά τις υπηρεσίες που παρέχει ο όμιλος ΟΑΣΑ προς το επιβατικό κοινό βελτιώνοντας αισθητά την εικόνα και τις παρεχόμενες υπηρεσίες του Συστήματος Αστικών Συγκοινωνιών της Αθήνας».

277683

Είναι τόσο ισχυρή η ιδεολογία των αφεντικών που υποδεικνύει πως η τεχνολογική πρόοδος βελτιώνει με κάποιο μαγικό τρόπο τις ζωές μας που ακόμα και εντός του αντιεξουσιαστικού χώρου δεν είναι αυτονόητο ότι οι νέες τεχνικές που τίθενται σε εφαρμογή στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι μόνο εχθρικές προς εμάς. Και θα έπρεπε να έχουμε διαμορφώσει τέτοιες συνθήκες ώστε να μην τεθούν σε εφαρμογή ή αν τεθούν να πάψουν. Continue reading

Λεωφορείο χωρίς οδηγό, βομβαρδιστικό χωρίς πιλότο.

Έχει τεθεί σε εφαρμογή στην πόλη των Τρικάλων, από την αναπτυξιακή εταιρεία του Δήμου Τρικκαίων Ε-Trikala, ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη λεωφορείων μικρού μεγέθους που θα κινούνται χωρίς οδηγό μέσα στο όχημα. Περισσότερα για το πιλοτικό πρόγραμμα της ΕΕ εδώ. Η είδηση έχει γίνει από τα μέσα δεκτή με τον συνήθη τεχνολαγνικό ενθουσιασμό που συνοδεύεται μαζί με έναν εμμονικό ευρωπαϊκό προοδευτισμό που μπορεί να συνοψιστεί στην εξής πρόταση: κάθε καινούρια τεχνολογία είναι καλή, κάθε καλή τεχνολογία σημαίνει και βελτίωση της κοινωνίας. Είναι αυτή η ιδεολογία που με δύο λέξεις ονομάζεται «τεχνολογικός ντετερμινισμός»  και η οποία είναι μια ακόμη έκφανση της κυρίαρχης ιδεολογίας του κεφαλαίου περί ανάπτυξης.

Παρόλα αυτά κάτοικοι της πόλης έχουν δημόσια τοποθετηθεί για το θέμα και μάλιστα συγκεντρώνουν υπογραφές για την απόσυρση του οχήματος. Εδώ η ανακοίνωσή τους. Ένας από τους πιο γνωστούς μαλάκες υπερασπιστές του νεοφιλελευθερισμού έσπευσε να καταδικάσει αυτή την κίνηση από τη μεριά του πάντα προοδευτικού καπιταλιστή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η ιδεολογία που υποδεικνύει πως καταρχάς υπάρχει τεχνολογική πρόοδος και εν συνεχεία αυτή «παρασύρει» και την κοινωνική πρόοδο έχει δυο βασικές προκείμενες. Πρώτον, την εγκαθίδρυση της έννοιας της «τεχνολογίας» ως μιας έννοιας που ενοποιεί διαφορετικές μεταξύ τους τεχνικές που πριν το 19ο αιώνα δεν θεωρούνται ένα πράγμα. Μέχρι τον 18ο-19ο αιώνα αυτό που σήμερα αποκαλούμε “τεχνολογία” ονομαζόταν πρακτικές/μηχανικές (mechanical, practical, useful, industrial) τέχνες σε αντιπαραβολή με τις καλές/υψηλές τέχνες. Αυτή η διάκριση, που μπορεί να αναχθεί ακόμα και στην αρχαία ελλάδα, συνοδεύεται από μια διάκριση μεταξύ πράγματος και ιδέας, σωματικού-πνευματικού, πρακτικής και σκέψης, του ευτελούς και του ευγενούς ή ακόμα και θηλυπρεπούς-αρρενωπού, σκλάβου και ελεύθερου. Με την εισαγωγή του όρου “τεχνολογία”, που κυριαρχεί με την σημερινή σημασία του από τον 19ο αιώνα και μετά, ύστερα από την επικράτηση του βιομηχανικού κεφαλαίου, επιτυγχάνεται μια αφαίρεση και ταυτόχρονα ομογενοποίηση πολύ διαφορετικών τεχνικών και πρακτικών, κάνοντας πλέον τα όρια μεταξύ υλικών, τεχνικών από τη μια και θεσμικών ή εννοιολογικών παραγόντων από την άλλη αόρατα.

Δεύτερον, προϋποθέτει την αντίληψη πως η τεχνολογία είναι ουδέτερη, είναι ένα εργαλείο του οποίου οι σκοποί και οι χρήσεις καθορίζονται από την καλή ή κακή πρόθεση των χρηστών. Πολύ συχνά χρησιμοποιούμε την έννοια της “τεχνολογίας” χωρίς προσδιορισμό όπως λέμε η ιστορία, η κοινωνία, ο πολιτισμός, η φύση κ.ο.κ.. Έτσι, η τεχνολογική δραστηριότητα γίνεται αντιληπτή ως κάτι εξωκοινωνικό, ουδέτερο και εργαλειακό που εμφανίζεται ξαφνικά – χάριν κάποιας εφευρετικής διάνοιας – έχει αυτόνομη κίνηση από τις κοινωνικές σχέσεις και επαφίεται στους ανθρώπους να την χρησιμοποιούν για τους όποιους δικούς τους σκοπούς, χρήσιμους ή βλαβερούς. Και όχι όπως θα έπρεπε, ως αποτέλεσμα αλλά και παραγωγό κοινωνικών σχέσεων.

Τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Ή μάλλον επειδή τα πράγματα πότε δεν είναι από μόνα τους θα έπρεπε να τα βλέπουμε διαφορετικά. Το δεν είναι σημαίνει πως τα πράγματα δεν έχουν κάποια ουσία αλλά γίνονται ορατά/αντιληπτά μόνο από κάποια θέση, από τη θέση που βρίσκεται ο καθένας. Θέση, λοιπόν.

Continue reading