*Αυτό το κείμενο είχε γραφτεί πριν τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015. Το βρίσκετε εδώ.
Αυτοοργάνωση
Tην Κυριακή αναμένεται να αλλάξει η κυβέρνηση και να εκλεγεί με μεγάλη διαφορά ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Το γεγονός ότι ένα κόμμα της αριστεράς θα κληθεί να κυβερνήσει μια χώρα σαν την ελλάδα με την πολύχρονη παράδοση στη δεξιά και τον φασισμό είναι ένα γεγονός εξαιρετικά σημαντικό και κρίσιμο συνάμα από πολλές απόψεις (για λόγους διαφορετικούς από αυτούς που οι ίδιοι λένε). Το πώς βρέθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ σε μια τέτοια θέση είναι ένα άλλο θέμα.
Το θέμα της στάσης που «πρέπει» να κρατήσουμε εμείς, ο κόσμος της αυτοοργάνωσης, των αδιαμεσολάβητων κινημάτων, των από τα κάτω που κινούνται λιγότερο περισσότερο στον αναρχικό, αντιεξουσιαστικό, αυτόνομο χώρο ή που τουλάχιστον διαπνέονται από τις αξίες, την παράδοση και κυριότερα τις πρακτικές αυτού του χώρου, είναι ένα θέμα που συζητιέται αρκετά.
Ο κόσμος της αυτοοργάνωσης συγκροτείται στη βάση μιας διττής πρακτικής, μιας πρακτικής που πρέπει να κινείται προς δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα και που πολλές φορές δημιουργεί αντιφάσεις που δημιουργούν ρήξεις και συγκρούσεις. Η συνείδηση αυτής της διττής “φύσης” των πρακτικών μας θα μας έκανε να αποφεύγουμε ένα σωρό προβλήματα και διαφωνίες που μόνο γόνιμες δεν είναι.
Από τη μια μεριά, ο κόσμος της αυτοοργάνωσης και της αυτονομίας, προσπαθεί να μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα σε αυτόν και στο κόσμο του κεφαλαίου, ανάμεσα στους προλετάριους και το κόμμα των καπιταλιστών, το κράτος. Αυτό σημαίνει όλο και πιο βαθιά ρήξη με τους θεσμούς του, τις οικονομικές επιταγές του και ακόμα περισσότερο την απαλλαγή του από τα ιδεολογικά του θεμέλια που διαποτίζουν με χίλιους τρόπους τις τάξεις των εκμεταλλευομένων. Σημαίνει επίσης και τον αυτο-καθορισμό των αναγκών μας, μιας και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η μεγαλύτερη αλυσίδα στον σύγχρονο καπιταλισμό (και ιδιαίτερα στον 1ο κόσμο) είναι ο καθορισμός της ανάγκης από την κεφαλαιακή σχέση. Το κεφάλαιο αποικίζει τη φαντασία μας, καθορίζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας και αυτό είναι το βασικό του ιδεολογικό όχημα με το οποίο αντλεί τη νομιμοποίησή του και εμποδίζει τους προλετάριους να κάνουν τον κόσμο του κεφαλαίου γυαλιά καρφιά.
Από την άλλη μεριά, ο κόσμος της αυτοοργάνωσης έχει κληθεί να παίξει και έναν συνδικαλιστικό ρόλο, έναν ρόλο που τέλος πάντων ένας σοβαρός (ταξικά) συνδικαλισμός θα έπρεπε να παίζει. Να διεκδικεί και να διευρύνει τα κεκτημένα δικαιώματα των εργατών, να αντιστέκεται στις μειώσεις μισθών, στις απολύσεις, να προσπαθεί τελικά να φτιάξει έναν ταξικά σοβαρό συνδικαλισμό με σωματεία βάσης, αυτόνομα και ανεξάρτητα από κάθε κόμμα και αφεντικό.
Η πρακτική αυτή είναι αντιφατική για έναν πολύ απλό λόγο. Γιατί ο συνδικαλισμός και η βελτίωση των συνθηκών ζωής (ανατίμηση) της εργατικής τάξης είναι θεμιτός στόχος και απολύτως αναγκαίος από όποια μεριά κι αν το δεις αλλά παραμένει μια πρακτική αναπαραγωγής του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Η αναπαραγωγή αυτή είναι πρακτική αντιθετική προς τη δημιουργία του άλλου κόσμου που θέλει να απεξαρτηθεί από τον κόσμο του κεφαλαίου και προσπαθεί συνέχεια να τον φθείρει και να τον υπονομεύει. Αυτή η αντίφαση έχει γίνει ορατή και θα την συζητήσουμε μια επόμενη φορά μιας και το θέμα εδώ είναι διαφορετικό.
Εκλογές
Η αναρχική/αυτόνομη θέση απέναντι στις εκλογές είναι σταθερή και γνωστή. Το ζήτημα είναι ότι δεν πρέπει να φετιχοποιούμε τίποτα, γιατί αυτή είναι μια πράξη εξόδου από την ιστορία, μια θέαση από ένα εξω-ιστορικό, εξω-κοινωνικό σημείο από το οποίο κρίνουμε τις καταστάσεις. Αυτή η πράξη αποϊστορικοποίησης δεν διαφέρει σε τίποτα από μια μεταφυσική, θρησκευτική θέση. Για παράδειγμα, αν σε έναν μικρό δήμο ή στο σωματείο γίνονται εκλογές με παρατάξεις αντίπαλες που μια από αυτές θίγει όντως ταξικά διακυβεύματα και η ψήφος μιας χούφτας αναρχικών έχει πράγματι σημασία τότε τι κάνουμε; Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι πως η συμμετοχή σε μια εκλογική διαδικασία πρέπει να κρίνεται κάθε φορά ιστορικά και κοινωνικά και όχι με όρους αξιακούς ή ηθικούς. Να κρίνεται δηλαδή με όρους στρατηγικής και τακτικής. Υπάρχουν άνθρωποι μέσα στα κινήματα που θεωρούν τη συμμετοχή στις εκλογές ένα ζήτημα αξιακό. “Αυτός που θα συμμετάσχει στις εκλογές και θα ψηφίσει σύριζα μόνο αναρχικός δεν είναι”, διαβάζουμε κάπου. Ακριβώς αυτή η αναγωγή του ζητήματος σε ηθικό ή αξιακό επίπεδο φέρει αμέσως μετά τέτοιου είδους τοποθετήσεις περί μιας ορθοδοξίας της αναρχίας. Και σε αυτό το σημείο η αναρχία ή η αυτονομία μπαίνει στο κάδρο με τις υπόλοιπες ιδεολογίες. Η συμμετοχή ή όχι στην όποια εκλογική διαδικασία οφείλει να κρίνεται κάθε φορά εντός των συγκεκριμένων κοινωνικο-ιστορικών συνθηκών. Η συμμετοχή ή όχι είναι ζήτημα που αφορά την στρατηγική μας και όχι την ηθική μας.
Σύριζα
Ο σύριζα – όπως και καθετί – πρέπει να αναλύεται μέσα από τις αντιθέσεις του και τις αντιφάσεις του και όχι ως κάτι μονοσήμαντο και ομοιογενές (και δεν το λέμε αυτό λόγω των συνιστωσών του και της παρόμοιας φιλολογίας – και για τη νδ το ίδιο ισχύει). Ο σύριζα λοιπόν έχει εντός του απόψεις που διαφέρουν φανερά η μια με την άλλη, συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα και οι πολιτικές του θέσεις είναι το αποτέλεσμα αυτών των συγκρούσεων. Ποιες τελικά θέσεις υπερισχύουν (οι αριστερές ή οι λιγότερο αριστερές) είναι θέμα αυτών των ανταγωνισμών.
Στην παρούσα συγκυρία γενικά μας έχουνε αλλάξει τα φώτα. Δεν χρειάζεται να περιγράψουμε την επίθεση του κεφαλαίου τα τελευταία χρόνια. Ερώτημα. Θα βελτιώσει ο σύριζα την κατάσταση; Η απάντηση είναι ερώτηση. Για ποιους; Ο σύριζα θέλει να γίνει κυβέρνηση όλων των ελλήνων. Θέλει να επαναφέρει την προηγούμενη κανονικότητα. Υπάρχουν εντός του και εκείνες οι δυνάμεις που όντως θέλουν έναν άλλο δρόμο, ριζοσπαστικό, αριστερό. Στο βαθμό που ο σύριζα θέλει να εκπροσωπήσει την πρώην μεσαία τάξη τότε φαίνεται πως έστω και λίγο θα βελτιώσει την κατάσταση για την μεσαία τάξη. Το πιο σημαντικό, που πολύς κόσμος αισθάνεται είναι πως θα μειωθεί η ένταση της επίθεσης από το κράτος προς τους υπηκόους του. Αυτό από ψυχολογικής (και όχι μόνο) απόψεως είναι πολύ σημαντικό για μια χώρα σε κατάθλιψη. Και αυτό είναι μάλλον και ένας λόγος που μέρος του κόσμου της αυτοοργάνωσης θα πάει να ψηφίσει. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε εδώ και θα επανέλθουμε πιο κάτω είναι πως αυτό που αποκαλούμε μεσαία τάξη ή τέλος πάντων η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που θα ψηφίσουν σύριζα δεν είναι αριστεροί. Δηλαδή, για να τους ικανοποιήσει ο σύριζα δεν χρειάζεται να ασκήσει αριστερή, ριζοσπαστική πολιτική. Το κρατάμε αυτό.
Υπάρχει η έγνοια από τον κόσμο της αυτοοργάνωσης τι θα κάνει αν όντως ο σύριζα πραγματοποιήσει κάποια από τα ριζοσπαστικά που υπόσχεται. Υπάρχει κυρίως στο χώρο της αναρχίας μια φοβία (και μια μιζέρια) τι θα κάνουμε αν καταργήσει τις φυλακές τύπου Γ’, αν αυξήσει τους μισθούς κτλ. Πέρα από το ζήτημα της μόνιμης κριτικής στο κράτος αυτό είναι κι ένα ζήτημα υπαρξιακό της αναρχίας για την ταυτότητά της μιας και χάνει τον εύκολο δρόμο του εύκολου κραξίματος. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Ας επιστρέψουμε στην θεμελιώδη αντίφαση των πρακτικών μας.
Τα όποια καλά για την τάξη μας πάρει ο σύριζα ως κυβέρνηση δεν πρέπει να γίνονται αντιληπτά ως το καρότο που προσφέρει το ένα χέρι του κεφαλαίου αλλά ως ταξικές νίκες – από την οπτική της συνδικαλιστικής πρακτικής. Ως μια οπισθοχώρηση του κόμματος των καπιταλιστών. Αυτή η διαδεδομένη αντίληψη πως ότι και αν κάνει το κράτος, εμείς οι αναρχικοί το καταδικάζουμε βλέπει την πραγματικότητα ως ένα, μονοσήμαντο πράγμα όπου τα πάντα εκπορεύονται από το κράτος και τα καλά και τα κακά. Είναι το ίδιο με το φετιχισμό που προαναφέραμε και την από-ιστορικοποίηση. Και οι κρατικές επιλογές πρέπει να κρίνονται εντός της ιστορίας τους.
Οποιαδήποτε, λοιπόν, απόφαση μιας κυβέρνησης της αριστεράς που θα βελτιώνει τις συνθήκες ζωής μας είναι μια ταξική νίκη, της οποίας τη μεγαλύτερη ευθύνη δε φέρει φυσικά ο – γενικά ανύπαρκτος στους κοινωνικούς και εργασιακούς χώρους – κομματικός κόσμος του σύριζα αλλά θα τολμούσαμε να πούμε ο κόσμος του αγώνα και της αυτοοργάνωσης. Και με την πρακτική του συνδικαλισμού αλλά και με την πρακτική της δημιουργίας του άλλου κόσμου. Και εδώ είναι που η αντίφαση αίρεται. Και αίρεται στο στρατόπεδο του αντιπάλου.
Ψηφίζουμε ή όχι λοιπόν σε αυτές τις εκλογές;
Η απάντηση, μέσα από μιαν ανάλυση όχι στη βάση των αξιών μας αλλά στη βάση της συγκυρίας είναι η εξής. Θα μπορούσαμε, θεωρητικά, στη βάση στην οποία αναλύσαμε τα πράγματα να ψηφίσουμε, να στηρίξουμε μια κυβέρνηση που θα έβαζε τα ταξικά συμφέροντα μπροστά με σοβαρότητα και επιπροσθέτως θα εκτιμούσαμε πως δεν θα ήταν σοβαρός αντίπαλος στην αντι-εξουσιαστική μας προοπτική. Στην περίπτωση του σύριζα (που θέλει να είναι κυβέρνηση όλων των ελλήνων) κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Δεν φαίνεται από πουθενά να θέλει να αμφισβητήσει σοβαρά την παραγωγική δομή της χώρας. Δε φαίνεται να θέλει να έρθει σε πραγματική ρήξη με τα μεγάλα συμφέροντα. Επίσης, η στρατηγική του ως τώρα ήταν το λιγότερο αντι-επαναστατική. Ο κατάλογος είναι μακρύς και θα σταθούμε μόνο σε ένα.
Στο γεγονός πως και ο σύριζα όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αυτής της χώρας είναι φορέας της πιο διάχυτης ιδεολογίας: τον κρατισμό. Όλοι θέλουν ένα καλύτερο κράτος, ένα κράτος ευρωπαϊκό, σοβαρό με αξιοκρατία. Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι πιο γνήσιος εκφραστής αυτής της ιδεολογίας, του “να γίνουμε ευρώπη” φαίνεται να είναι το ποτάμι.
Ο σύριζα θέλει, επίσης, να γίνουμε Ευρώπη. Μέχρι και x-ray στα σύνορα για την πάταξη της λαθρεμπορίας θα βάλει σύμφωνα με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Θα εκδημοκρατίσει την αστυνομία, θα την εξοπλίσει (στα πρότυπα της ευρώπης όπου η αστυνομία είναι κανονικός στρατός στις διαδηλώσεις και δεν ρίχνει ξύλο σα συμμορία αλλά συλλαμβάνει επιλεκτικά κτλ κτλ). Το μεγάλο πρόβλημα σε μια κυβέρνηση του σύριζα είναι αυτό. Αν έχει γίνει μια πολύ καλή δουλειά τα τελευταία χρόνια από τις κυβερνήσεις είναι προς αυτή τη κατεύθυνση. Του εκσυγχρονισμού. Taxis-net, εθνικό κτηματολόγιο, ηλεκτρονικός φάκελος ασφαλισμένων, η αγορά εισιτηρίων με smartphone που έχει μπει σε εφαρμογή και η πλήρης αντικατάσταση των έντυπων εισιτηρίων σε βάθος χρόνου. Σε αυτή την κατεύθυνση ο σύριζα όχι μόνο δεν θα αντισταθεί αλλά έχει την πρόθεση να την επιταχύνει κιόλας. Και το χειρότερο είναι πως και ο πολύς κόσμος και ανάμεσα στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα – ακόμα και μέσα στους χώρους των κινημάτων – το αποζητά αυτό. Γιατί η πιο διάχυτη ιδεολογία στις μέρες μας είναι ο κρατισμός που πηγαίνει χέρι-χέρι με την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία. Η περίπτωση της υποτιθέμενης νίκης Ρωμανού με το βραχιολάκι είναι ενδεικτική και θα επανέλθουμε για το ζήτημα αυτό σύντομα. Η συμβολή του σύριζα στην περίπτωση αυτή ας είναι μάθημα για μας για τη μελλοντική διακυβέρνηση του.
Ο σύριζα θα χρησιμεύσει ως ένας φορέας εκσυγχρονισμού του ελληνικού, βαλκανικού πρόχειρου κράτους. Και αυτό θα είναι και το σημείο στο οποίο θα συμφωνήσουν με την ευρώπη. Το ελληνικό κράτος είναι ένα κράτος θεμελιωμένο στην οικογενειοκρατία, στην πατρωνία που ίσχυε από οθωμανικής αυτοκρατορίας, στην προσωπική σχέση και γι’ αυτό ποτέ δεν έγινε ένα σοβαρό αστικό κράτος όπου το κυρίαρχο ιδεολόγημα είναι αυτό που μπορεί να συμπυκνωθεί σε μια λέξη: αξιοκρατία. Δηλαδή, τα κριτήρια που θέτει το κεφάλαιο και τα οποία τα παρουσιάζει ως ουδέτερα και εκτός πολιτικής (η επιστήμη, ο τειλορισμός και η κυριαρχία της ουδετερότητας της τεχνολογίας έχουν συγκροτήσει σφιχτά αυτή την ιδεολογία). Ο σύριζα, λοιπόν, θα δράσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Αξιοκρατία, εκσυγχρονισμός, εκδημοκρατισμός της αστυνομίας. Λόγου χάριν, για να λύσει το πρόβλημα των εσόδων από τη φοροδιαφυγή θα πρέπει να σοβαρευτεί, να χρησιμοποιήσει «την πιο σύγχρονη τεχνολογία». Η χρήση των νέων τεχνολογιών και όλης της ιδεολογίας περί τεχνολογικής και επιστημονικής προόδου που φέρνει και κοινωνική πρόοδο θα είναι στη πρώτη γραμμή της πολιτικής του σύριζα.
Η απάντηση, λοιπόν, στο ερώτημα είναι ένα σαφέστατο και αδιαπραγμάτευτο ΟΧΙ.
Από Δευτέρα
Η στρατηγική της επόμενης μέρας θα πρέπει να είναι – όσο κι αν φαίνεται περίεργο – η όξυνση των ταξικών αγώνων και το βάθεμα του ρήγματος με το κράτος. Αυτό θα μπορούσε να γίνει έχοντας δυο πράγματα στο μυαλό μας. Από τη μια, πως ο σύριζα δεν έχει ακριβές σχέδιο για το τι να κάνει και έχει επωμιστεί την ευθύνη να πάρει άμεσες αποφάσεις για βελτιώσεις. Έτσι θα είναι πιο ευάλωτος σε πιέσεις από τα κάτω που θα είναι στοχευμένες και σαφείς στα αιτήματά τους. Αυτό για την ανατίμηση της τάξης μας και την βελτίωση της υλικής διαβίωσής μας. Από την άλλη, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τα κενά που θα υπάρξουν στην κρατική παρέμβαση, στην μείωση της επίθεσης από το κράτος και να δώσουμε όλη μας την ενέργεια στην ανεξαρτητοποίηση μας από αυτό.
Αυτή η εντατικοποίηση της δράσης μας δεν είναι ένα συμπέρασμα που βγαίνει με ιδεολογικούς και αξιακούς όρους αλλά με όρους πολιτικής και στρατηγικής. Μια χειροπιαστή γειωμένη στρατηγική στα δεδομένα και τις δυνάμεις που έχουμε και όχι σε γενικολογίες περί οραμάτων καταστροφής του κράτους και του καπιταλισμού (όπως διαβάζουμε σε μια αφίσα που ενώ κάνει κριτική – και σωστά – στην χρήση της ελπίδας από το σύριζα την αντικαθιστά με το παραπάνω γενικόλογο όραμα το οποίο απλά χρησιμεύει ως υποκατάσταστο).
Κάτι τελευταίο και αρκετά σημαντικό για την επόμενη μέρα. Ο σύριζα θα κερδίσει τις εκλογές. Το θέμα είναι πως οι ηττημένοι και οι παραδοσιακά εκφραστές του κεφαλαίου θα ετοιμάσουν την επάνοδό τους στην εξουσία, δεδομένου του γεγονότος πως αυτοί είναι που απαρτίζουν το κράτος και κυρίως το βαθύ κράτος. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να δούμε τον κρατικό μηχανισμό σε αναντιστοιχία με την κυβέρνηση, κάτι που δεν προβλέπεται ιδιαίτερα, αλλά κυρίως να δούμε και αύξηση της φασιστικής και ρατσιστικής δραστηριότητας στο δρόμο, να δούμε μια “κινηματική” λαϊκή φασιστική δεξιά και αυτό είναι κάτι που μόνο σε εμάς αναλογεί να το αντιμετωπίσουμε.