Ένα πρόβλημα (απ’ τα πολλά) πλανάται πάνω από τις διαδικασίες μας. Αυτό του φετιχισμού των εννοιών και των πρακτικών μας. Φετιχισμός που σημαίνει απονέκρωση. Το πρώτο θέμα εμφανίζεται ήδη απ’ την αρχή. Είναι στο σημείο εκείνο που ξεκινάμε δηλώνοντας περήφανα πόσο ενάντια στην ιεραρχία είμαστε, πόσο αντιφασίστες, αντιρατσιστές, αντισεξιστές, πόσο συνδιαμορφώνουμε οριζόντια και διάφορα άλλα πομπώδη. Θα ήταν πολύ πιο τίμιο και πολιτικά ζωογόνο να ξεκινούσαμε λέγοντας πως «είμαστε ρατσιστές και σεξιστές και συγκροτούμαστε ιεραρχικά με αρχηγούς και υπασπιστές και συναντιόμαστε όλοι και όλες μαζί μπας και βρούμε έναν τρόπο να τα ξεπεράσουμε όλα αυτά από κοινού». Εντάξει, δε χρειάζεται να βγάλουμε και δημόσιο κείμενο στο indymedia αν μας πειράζει τόσο πολύ αλλά θα μπορούσαμε να το έχουμε σαν εσωτερικό οδηγό.
Μια από τις έννοιες/διαδικασίες που ταλαιπωρείται πάρα πολύ είναι αυτή της «συνδιαμόρφωσης». Τι πραγματικά σημαίνει συνδιαμόρφωση, τι συμβαίνει στην πράξη και πώς αυτό διαμορφώνει τις διαδικασίες αλλά και τα πολιτικά μας περιεχόμενα. Αυτά είναι τα ερωτήματα της παρακάτω δουλειάς, τα οποία θα (προσπαθήσουμε να) απαντήσουμε.
Μίνιμουμ πολιτική συμφωνία
Πάμε για συνέλευση, λοιπόν, για να συνδιαμορφώσουμε! Ας θεωρήσουμε ότι έχουμε ένα θέμα το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε πρακτικά αλλά για να το κάνουμε αυτό πρέπει φυσικά να κατασταλάξουμε σε μια από κοινού αντίληψη, ανάλυση και εκτίμηση με σκοπό να αποφασίσουμε συλλογικά την δράση ή τη μη δράση. Το πιο σύνηθες φαινόμενο «συνδιαμόρφωσης» είναι αυτό που λέμε «μίνιμουμ πολιτική συμφωνία». Κατατίθενται οι τοποθετήσεις-θέσεις και ψάχνουμε μετά να βρούμε τα κοινά σημεία, τον κοινό τόπο. [Αυτός (συνήθως είναι άντρας) που καταφέρνει να συμπυκνώσει αυτά τα κοινά σημεία είναι συνήθως και ο ηγέτης της ομάδας.] Είναι αυτό συνδιαμόρφωση;
Η μίνιμουμ πολιτική συμφωνία είναι μια πολύ χρήσιμη πρακτική ειδικά όταν πρέπει να απαντήσουμε άμεσα σε πράγματα, ειδικά όταν γίνεται χρήση από πιο μετωπικά σχήματα που πρέπει να βρουν έναν τρόπο να δράσουν από κοινού χωρίς να βρίσκονται συστηματικά. Αλλά μέχρι εκεί. Αυτό που συμβαίνει με αυτή τη πρακτική είναι η αφαίρεση περιεχομένων από την κάθε πλευρά ώστε να απομείνει αυτό που ακουμπάει όλους. Σκεφτείτε αυτό που λέμε στα μαθηματικά όταν κάνουμε για τα σύνολα για την τομή των συνόλων. Έχεις ένα σύνολο Α και ένα σύνολο Β και το σημείο τομής είναι το ΑÇΒ. [Κάποιος που θέλει ή τυχαίνει να είναι ηγέτης γίνεται/εκφράζει το σημείο τομής.] Αυτό που απομένει, λοιπόν, είναι τα κοινά σημεία. Όλοι/ες ήρθαν με τις θέσεις τους και φύγανε με κάτι λιγότερο από αυτές. Μείνανε λειψοί. Οπότε η τελική συλλογική άποψη είναι λίγο από το κάθε άτομο, ένα κομματάκι του. Τονίζω ότι όσο κι αν αυτό ΔΕΝ συνιστά συνδιαμόρφωση (θα εξηγήσω πιο κάτω τι νομίζω ότι συνιστά) είναι μια πολύ χρήσιμη πρακτική για συγκεκριμένους σκοπούς.
Συρραφή απόψεων
Η μίνιμουμ πολιτική συμφωνία έχει μια καίρια σημασία και χρησιμότητα για συγκεκριμένους σκοπούς. Ακόμα κι αν το μπερδεύουμε με τη συνδιαμόρφωση τουλάχιστον μπορούμε να έχουμε κάποια αποτελέσματα. Κάτι άλλο που μπερδεύουμε με συνδιαμόρφωση είναι το εξής φαινόμενο: να γίνονται οι τοποθετήσεις και μετά να προσπαθούμε να συνθέσουμε τα πάντα, ακόμα κι αυτά που δεν συντίθεται, στο όνομα της οριζόντιας συνδιαμόρφωσης. Να μην στεναχωρεθεί κανένας και μείνει στην απ’ έξω, βάζουμε στο μίξερ απόψεις που μπορεί η μία να βγάζει στο Βορρά και η άλλη στο Νότο, που υποδεικνύουν διαφορετικές πολιτικές στρατηγικές, που μπορεί να είναι εντελώς αντιθετικές, τις βάζουμε τη μία μετά την άλλη στη σειρά, και φτιάχνουμε μια σούπα με απ’ όλα. Χωρίς στόχευση, χωρίς ορίζοντα. Αυτό το φαινόμενο είναι σύμπτωμα φθοράς, παρακμής και απουσίας πολιτικών περιεχομένων και εμφανίζεται συχνά πυκνά.
Τι διάολο συνιστά συνδιαμόρφωση και πόσο δύσκολο πράγμα είναι;
Συνδιαμόρφωση (συν+δια+μορφώνω). Δεν είναι ετυμολογικό το ζήτημα προφανώς αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι βοηθητικό. Η μόρφωση είναι η διαδικασία που κάτι παίρνει μορφή. Το «δια» δείχνει έναν τρόπο, ένα μέσο, μια αιτία αυτής της διαδικασίας μορφοποίησης. Και τέλος το «συν» φανερώνει πως αυτή τη διαδικασία την κάνουμε μαζί. Η συνδιαμόρφωση είναι η από κοινού διαδικασία μορφοποίησης. Για παράδειγμα, θέλουμε να τοποθετηθούμε απέναντι στο λεγόμενο «μεταναστευτικό». Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να κάτσουμε κάτω και να δώσουμε μορφή σε κάτι που πριν δεν έχει, να δημιουργήσουμε κάτι που πριν δεν υπήρχε, να παράξουμε. Στην μίνιμουμ πολιτική συμφωνία αυτό που βγάζουμε είναι κάτι που ήδη υπάρχει, ως μικρό κομματάκι στο κάθε άτομο. Στη συρραφή απόψεων το ίδιο. Αυτό το καινούριο, αυτή η καινούρια μορφή που θα παράξουμε δεν είναι σημαντική επειδή θα δώσει μια απάντηση που πριν δεν έχει δοθεί και είναι καινοτόμα. Μπορεί κάποια άλλη ομάδα να την έχει ξαναδώσει πριν δεκαετίες. Είναι σημαντική α) διότι σε αυτό το καινούριο που δημιουργείται έχουμε συμμετάσχει, βρίσκουμε τις εαυτές μας σε αυτό, είναι το κοινό που φτιάξαμε με τα χέρια μας και αντιστρόφως είναι το κοινό που μας συνέχει και μας συγκροτεί ως κοινότητα. β) Είναι το ίδιο σημαντικό επειδή αυτό το νέο κοινό, η νέα μορφή δεν είναι ένα κομμάτι μας αλλά βρίσκεται σε κάτι που μας ξεπερνά. Είναι μια νέα μορφή στην οποία για να φτάσουμε μετατοπιστήκαμε, μάθαμε, βελτιωθήκαμε ή και όχι, κινηθήκαμε για να συναντήσουμε τους άλλους.
Τα δύσκολα τώρα!
Πολύ ωραία όλα αυτά μέχρις εδώ. Όλο αυτό προϋποθέτει καταρχάς ότι θέλουμε να συναντηθούμε με τους άλλους ανθρώπους. Έστω ότι θέλουμε. Θα θεωρήσω δεδομένο ότι όλα τα άτομα βρίσκονται εκεί για συγκεκριμένους σκοπούς με ειλικρίνεια και όχι για άλλους άσχετους ή περιφερειακούς όπως συνήθεια, μοναξιά, προσωπικά θέματα παντός τύπου (όπως στη φυσική που λέμε έστω ότι δεν υπάρχει τριβή). Το ότι συνδιαμορφώσαμε, μετατοπιστήκαμε για να συναντήσουμε τους άλλους, παράξαμε κάτι που πριν δεν υπήρχε και τώρα υπάρχει ως κοινό δημιούργημα μας ΔΕΝ ΛΕΕΙ ΤΙΠΟΤΑ για την αποτελεσματικότητά του στον ταξικό, αντιεξουσιαστικό αγώνα. ΤΙΠΟΤΑ ΟΜΩΣ. Το τονίζω τόσο πολύ αυτό για να αποφύγω τον φετιχισμό που μπορεί να μπει τώρα από την πίσω πόρτα. Δηλαδή, μπορεί να συνδιαμορφώσαμε, να μάθαμε, να αισθανόμαστε καλά μεταξύ μας, να δημιουργούμε την κοινότητα μεταξύ μας αλλά για το μεταναστευτικό να λέμε μαλακίες. Η οξυδέρκεια των αναλύσεων μας στο πολιτικό κομμάτι εξαρτάται από ένα σωρό παράγοντες (που δεν μπορώ να αναπτύξω εδώ) και κανείς δεν εγγυάται ότι η συνδιαμόρφωση συντελεί a priori θετικά στην ανάπτυξη αυτής της οξυδέρκειας. Η συνδιαμόρφωση είναι ωραία αλλά για να είμαστε εμείς καλά. Για να υπάρχει χώρος για όλα τα άτομα, για να αφήνονται ελεύθερα, να εκφράζονται, να αποκτούν αυτοπεποίθηση, να αποκτούν αυτή την διαχρονική ανάγκη για αναγνώριση και να δημιουργούν κοινότητα, κοινωνία. Όλα αυτά είναι αναγκαία αλλά όχι αρκετά.
Βλέπουμε πως η συνδιαμόρφωση έχει διττό χαρακτήρα. Είναι από τη μια μεριά, εργαλείο για την δημιουργία μιας ισότιμης κοινότητας, για χώρο που να μας απελευθερώνει όλ@ και από την άλλη, εργαλείο που θέτουμε σε χρήση για τον πολιτικό αγώνα. Όλα γίνονται πιο δύσκολα, λοιπόν, όταν πρέπει να απαντήσεις στην πραγματικότητα, στον πόλεμο που διεξάγεται. Εκεί η συνδιαμόρφωση από μόνη της δε λέει τίποτα. Ας μιλήσουμε με παραδείγματα και όχι αφηρημένα. Το ίδιο θέμα, το μεταναστευτικό. Για να απαντήσεις σε αυτό με όρους κινήματος δε φτάνει να έρθεις στην συνέλευση και να πεις τι σκέφτηκες εκείνη την ώρα για το θέμα από αυτά που είδες τις τελευταίες μέρες στις ειδήσεις. Προϋποτίθενται ένα σωρό πράγματα. Γνώση ιστορική του μεταναστευτικού, ανάλυση του κράτους και του κεφαλαίου, τι σημαίνει «ροές», τι κάνει το ΝΑΤΟ, τι κάνουν τα εμπλεκόμενα και όχι τόσο εμπλεκόμενα κράτη κτλ κτλ. Απαιτείται εργασία.
Αυτή την εργασία την πραγματοποιούν τα αφεντικά μέσα από την οργάνωση στην εργασία των πανεπιστημίων, των think tanks, των ινστιτούτων. Βγάζουν μια αναλυτική μέθοδο και ο κάθε ερευνητής κάνει ένα κομμάτι της εργασίας. Αντίστοιχα, εμείς αν είχαμε κοινή μέθοδο θα έπαιρνε ο ένας το κομμάτι ΝΑΤΟ, άλλη την ιστορία του μεταναστευτικού κοκ. Εμείς συνήθως δεν έχουμε καν κοινή μέθοδο, όχι όλα τα άλλα. Εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν.
Απαιτείται, λοιπόν, εργασία η οποία μέσα σε αυτό το φλου πράγμα διαθεσιμοτήτων, συμμετοχής, συνέπειας και εν τέλει ευθύνης και δέσμευσης στις συλλογικές διεργασίες δεν υπάρχει και όταν υπάρχει γίνεται ανισομερώς ανάλογα με το προσωπικό ενδιαφέρον. Και εδώ φτάνουμε στο ζουμί της δυσκολίας.
Φτάνουμε, λοιπόν, να συνδιαμορφώσουμε και έχεις από τη μια μεριά μια άποψη χωρίς καθόλου εργασία από πίσω και από την άλλη μία με 1 μήνα διάβασμα και συζήτηση. Και στο όνομα της συνδιαμόρφωσης οι απόψεις αυτές πρέπει να θεωρηθούν ισοδύναμες. Και να συνδιαμορφωθούν, να φτιάξουν κάτι καινούριο. Αυτή η διαφορά εργασίας (και άρα έλλειψης συλλογικής οργάνωσης κτλ) είναι πηγή μεγάλων προβλημάτων, δημιουργίας ιεραρχιών και χιλίων άλλων κακών.
Βλέπουμε πως η συνδιαμόρφωση για να είναι, πέρα από χρήσιμη για την εσωτερική ζωή μιας συλλογικότητας και την καταπολέμηση των σχέσεων εξουσίας εντός της, και αποτελεσματική στον πολιτικό αγώνα υπάρχουν διάφορες προϋποθέσεις.
1) Να έχει υπάρξει από πριν η διατύπωση μιας κοινής στρατηγικής/στοχοθεσίας.
2) Να υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος οργάνωσης που θα εξασφαλίζει την υπευθυνότητα, την συνέπεια και την δέσμευση στις συλλογικές αποφάσεις. Και όλα αυτά να καταλήγουν σε δουλειά, σε εργασία.
3) Αφού έχουμε εξασφαλίσει ότι δουλεύουμε απαιτείται να γίνει η εργασία πιο συγκεκριμένη (ακόμα και ο καταμερισμός μπορεί να είναι χρήσιμος , εφόσον υπάρχει κοινή μέθοδος ανάλυσης).
Απουσία αυτών η πρακτική της συνδιαμόρφωσης, έτσι εύκολα χωρίς ευθύνη και εργασία, οδηγεί στην δημιουργία ιεραρχιών, ειδικών που ξέρουν και μη ειδικών που αναθέτουν, σχέσεις εξουσίας που καταλήγουν σε προστριβές και εντάσεις στις σχέσεις και η διαδικασία καταντάει ρουτίνα, παραγωγός φθοράς ή καφενείο. Στα πολιτικά περιεχόμενα, η συνδιαμόρφωση μπορεί να ενισχύσει πραγματικά την οξυδέρκεια μας όταν δουλεύουμε με συνέπεια και ευθύνη γιατί μόνο πλούτο προσφέρει και μας πάει ένα βήμα παραπέρα πολιτικά και υπαρξιακά. Μας δίνει αποτελέσματα για να κινούμαστε και να βρίσκουμε νόημα. Όταν δεν γίνεται έτσι όμως καταλήγει από πολιτικά περιεχόμενα-σούπες, χωρίς αιχμηρότητα και οξυδέρκεια μέχρι και την πλήρη απουσία των περιεχομένων αυτών.
Ο φετιχισμός είναι πάντα απονέκρωση, φθορά και ήττα ακόμα κι αν η εσωτερική ζωή μιας κοινότητας κυλάει μια χαρά. Κάθε πρακτική, κάθε εργαλείο μπορεί να είναι χρήσιμο όταν το ασκούμε σε αρμονία ανάμεσα στο πλαίσιο χρήσης και σε αυτό που ταιριάζει σε κάθε συλλογικότητα.