Monthly Archives: October 2022

Στις μέρες μας, είναι αρκετά διαδεδομένη η αντίληψη ότι τα συναισθήματα, η έκφραση των βιωμάτων, η ολοένα και αυξανόμενη συναισθηματικοποίηση του δημόσιου λόγου, της ζωής συνιστά κάποια πρόοδο. Ή ακόμα περισσότερο ένα πέρασμα σε μια κοινωνία με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και άρα πιο κοντά στα ιδανικά της αλληλεγγύης και της ισότητας.

Μπορούμε να το παρατηρήσουμε κάθε φορά που παρουσιάζεται η επίκληση σε ένα συναίσθημα ως υποκατάστατο ενός επιχειρήματος ή, ακόμα χειρότερα, ενός τεκμηρίου. Κάθε φορά που η έκφραση του συναισθήματος γίνεται ο σκοπός και το ίδιο το μέσο. Ή για να πειστεί ο κόσμος ότι ο πόλεμος είναι κακό πράγμα πρέπει να δείχνουμε βίντεο με σκοτωμένα παιδάκια ή να κάνει ζουμ ο φακός στα δακρυσμένα μάτια τους όσο ζούνε, όταν χρειάζονται εικόνες νεκρών μεταναστών να επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναδειχθεί η δολοφονική πολιτική της ευρώπης-φρούριο ή των κακών αλλοεθνών. Πολλές, ακόμα και εντελώς αντιπαρατιθέμενες, εκστρατείες προπαγάνδας έχουν γίνει με βάση τέτοιους τρόπους (από τους vegan μέχρι τον ISIS). Ακόμα-ακόμα σε διάφορους κύκλους αυτή η προσφυγή στο συναίσθημα εμφανίζεται σαν μια γυναικεία, θηλυκή ενέργεια που απλώνεται πάνω από τον κόσμο και τον αλλάζει προς το καλύτερο (έτσι έχει εκπαιδεύσει τα μυαλά τους η πατριαρχία). Κάθε δημόσια περσόνα, ανεξαρτήτως περιεχομένου και επαγγέλματος, οφείλει πια να διεγείρει τα συναισθήματα. Κάθε ειδησεογραφικό site, τηλεοπτικό πρόγραμμα και διαφήμιση οφείλει όχι μόνο να πουλάει σεξ και καύλα αλλά και μια ποικιλία άλλων συναισθημάτων (φυσικά το σεξ βασιλεύει ως το πρώτο αγχολυτικό!).

Αγαπημένε μου, μοναδικέ (που έλεγε κι ο τζιμάκος) αναγνώστη,
λυπάμαι πολύ αλλά όλο αυτό όσο καλές προθέσεις κι αν έχει από διάφορες μεριές, όσο κι αν φέρνει στην επιφάνεια σωστά και δίκαια ζητήματα (που φέρνει) καλλιεργεί όλο και περισσότερο μια μάζα όντων υπόδουλων στα πιο ανταγωνιστικά και κυριαρχικά ένστικτα. Το βιο-ψυχο-κοινωνικό υπόστρωμα και η προϋπόθεση για την ανάπτυξη και τη κυριαρχία αυτού του ανθρωπότυπου αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς τους τελευταίους αιώνες. Η σύγχρονη μεγαλούπολη με τα κελιά-σπίτια, η συγκέντρωση και στρατολόγηση αμέτρητων ανθρώπων σε καταναγκαστική εργασία και καταναγκαστική κατανάλωση σε τόσο στενούς χώρους δεν μπορεί παρά να προκαλεί στενο-χώρια, θλίψη και ανταγωνισμό. Εν τέλει, καθιστά την συνεχή εναλλαγή υπερδιέγερσης-υποδιέγερσης του ανθρώπινου οργανισμού αναγκαία συνθήκη επιβίωσης, την καθιστά, πλέον, ανάγκη. Ψυχο-βιολογική. Κάθε μέρα χρειαζόμαστε διεγερτικές ουσίες, πρακτικές και ερεθίσματα για να τη βγάλουμε ως το τέλος της. Και άντε μετά να κοιμηθείς. Κι εκεί κάποια υποδιεγερτική ουσία/πρακτική μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Η συναισθηματικοποίηση του δημόσιου και διαπροσωπικού λόγου, η διαμεσολάβηση μιας διεγερτικής κατάστασης (με ή χωρίς ουσίες) ανάμεσα σε κάθε γνώση, εμπειρία και σχέση είναι μια πτυχή αυτής της θλιβερής κατάστασης στην οποία έχουμε περιέλθει. Η αδυναμία πολιτικού διαλόγου ακόμα και ανάμεσα σε ομοειδείς πολιτικούς χώρους και η πραγματική επιθυμία για φυσική και κοινωνική εξόντωση του Άλλου πρέπει να ειδωθεί πρώτιστα ως μια στιγμή αυτής της διάστασης του κοινωνικού πολέμου. Ο ασταμάτητος πρακτικισμός ή ακτιβισμός και η ατέλειωτη κριτική θεωρητικολογία – 2 όψεις του ίδιου νομίσματος – είναι κι αυτά αγχολυτικά αυτής της στρεσσογόνας συνθήκης.

Ανοίγω παρένθεση. Συμμετέχοντας, πριν 5 χρόνια σε μια συνέλευση γειτονιάς (ονόματα δε λέμε, οικογένειες δε θίγουμε) βρέθηκα σε μια στιγμή όπου μια ανθρωποφάγα μάζα είχε έντονα αυτή την επιθυμία εξόντωσης μιας γυναίκας που είχε στο παρελθόν δεχθεί σεξιστική επίθεση, την οποία αυτή η μάζα είχε, αρχικά, συγκαλύψει και στη συνέχεια συσκοτίσει. Όταν αυτή, λοιπόν, βρέθηκε να αντιδρά με τον δικό της τρόπο (με επίθεση σε ένα από τα μέλη της) σε όσα είχε υποστεί, τότε αυτή η μάζα βάλθηκε να την εξολοθρεύσει. Κυριαρχήθηκε ως μια αγέλη από ανθρωποφάγα αισθήματα ενοχής και δημιουργίας αποδιοπομπαίου τράγου. Το «έξω από τη γειτονιά» ήταν η κομψά εκφρασμένη πρόταση αυτής της επιθυμίας για φυσική εξόντωση. Όταν ήρθε η σειρά μου να μιλήσω μέσα σε αυτό το καζάνι προσπάθησα να τοποθετηθώ με ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ. Τι το ‘θελα; Αυτή η ψυχραιμία μου ακριβώς ήταν αντικείμενο κατηγορίας όταν μετά βρέθηκα εγώ με τη σειρά μου στο στόχαστρο της επιθυμίας για εξόντωση. Με κατηγόρησε ένας πολύ άντρας ότι είμαι «πολύ ψύχραιμος». Και αυτό έδειχνε ότι δεν στηρίζω την ομάδα, ότι δεν ήμουν μαζί τους. Μαζί τους στο βασίλειο του ενστίκτου της κυριαρχικής εξόντωσης, της επιβίωσης του πιο δυνατού. Και ήταν έτσι. Είχαν δίκιο. Δεν ήμουν μαζί τους. Μαντέψτε ποιοι νίκησαν και ποιοι χάσανε τα αυγά και τα πασχάλια. Κλείνω παρένθεση.

Χρειάζεται, για αρχή, ψυχραιμία..

ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ.

Τι άλλο χρειάζεται;

Σκέψη, λογική και ανάδειξη της πραγματικής πραγματικότητας και του πολιτικού ζητουμένου για μια κοινωνία ισότητας, αλληλεγγύης και ελευθερίας.

Στόχευση στη δομή των πραγμάτων, στις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων μας. Συνεχής ανάδειξή τους. Πνευματική και διανοητική συγκέντρωση σε αυτές.

Λιτότητα στις διασκεδάσεις και τις εκτονώσεις. Περιορισμός και αυτοσυγκράτηση στην ψυχο-βιολογική ανάγκη για διέγερση. Εκτόνωσή της με δημιουργικό τρόπο που ενισχύει τις καλές ποιότητες που έχουμε και τις ουσιαστικές σχέσεις.

Μείωση της ταχύτητας που κάνουμε τα πράγματα. Ο χρόνος πρέπει να επιβραδυνθεί.

Το συναίσθημα που παράγεται στις σημερινές παράλογες και άγριες κοινωνίες δεν μπορεί παρά να είναι εξίσου παράλογο και αντι-κοινωνικό. Δεν μπορεί αυτό να είναι οδηγός μας. Το συναίσθημα μπορεί να είναι δύναμη, κίνητρο, έμπνευση. Το συναίσθημα είναι ζωή. Όχι οδηγός. Τα έχουν ήδη σκεφτεί και προλάβει όλα οι ειδικοί της Κυριαρχίας σχετικά με τα συναισθήματα. «Θεραπεία» για να ξεχνάς αυτά που σε πληγώσανε στο παρελθόν ετοιμάζουν στα εργαστήρια της σύγχρονης επιστήμης.

Από τη μεριά μας, χρειαζόμαστε τη μνήμη. Αυτών που μας έκαναν να χαρούμε και αυτών που μας πληγώσανε. Χρειαζόμαστε τη μνήμη ότι ο άνθρωπος κάποια στιγμή αναπτύχθηκε και επιβίωσε επειδή μπόρεσε να παρατηρήσει τον εαυτό του και τη σχέση του με το περιβάλλον, να αντιληφθεί αιτιώδεις σχέσεις. Να αντιληφθεί την ίδια την ποιότητα των σχέσεων του. Επειδή μπόρεσε να δημιουργήσει ο ίδιος τις συνθήκες που χρειαζόταν για να επιβιώσει αντί να είναι ακόλουθος των δοσμένων συνθηκών, των ενστίκτων και της υφιστάμενης κατάστασης. Επειδή αποφάσισε να αποτρέψει τη λογική της «επιβίωσης του ισχυρότερου» και αποφάσισε να φροντίσει τον πιο αδύναμο, αποφάσισε να αναπτύξει κοινωνία αλληλοβοήθειας.

Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η πηγή της ελευθερίας. Η αυτοπαρατήρηση, η αυτοσυνείδηση, η δημιουργία των συνθηκών που εμείς επιλέγουμε για εμάς. Αυτά δεν δημιουργούνται μέσα από τα αυθόρμητα συναισθήματα, τις χημικές αντιδράσεις του εγκεφάλου σε διεγερτικά ερεθίσματα και τις στρεσσογόνες καταστάσεις του σήμερα.  Θα δημιουργηθούν με την προσεκτική παρατήρηση. Και, άρα, την αποστασιοποίηση. Η παρατήρηση χρειάζεται μια σειρά από προϋποθέσεις όπως αυτές που ανέφερα πιο πάνω. Χρειάζεται να είναι μια παρατήρηση προσωπική. Τίποτα δεν αντικαθιστά την προσωπική δουλειά. Αλλά και μια παρατήρηση μέσα στη σχέση με το Άλλο. Δεν υπάρχει πρόσωπο χωρίς σχέση. Χρειάζεται να είναι μια συν-παρατήρηση, συζήτηση, σύ-σκεψη και όχι απλά συμβίωση.

Ψυχραιμία, παρατήρηση και σκέψη.

Συνηθίζουμε να κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην αρχή «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» σε αντιπαραβολή με την αναρχική αντίληψη ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και ότι τα μέσα θα πρέπει να προεικονίζουν και να εμπεριέχουν με έναν τρόπο τον σκοπό μας για μια ελεύθερη κοινωνία. Το πιο σύνηθες είναι το παράδειγμα σχετικά με την επιβολή. Ότι δεν υπάρχει περίπτωση να θες να πετύχεις τη χειραφέτηση των ανθρώπων με το ζόρι. «Δε θέλουμε να απελευθερώσουμε τους ανθρώπους, θέλουμε οι άνθρωποι να απελευθερωθούν», γράφει κάπου ο Μαλατέστα. Αυτός ο αυστηρός διαχωρισμός παρεξηγείται πολύ συχνά απ’ όσους μας ακούνε και πολλές φορές μας κατηγορούν για ιδεολογικά κολλήματα ή μας εγκαλούν ότι δε θέλουμε να προχωρήσουν τα πράγματα και μένουμε στην απραξία για χάριν της ιδεολογικής καθαρότητας. Εδώ θα ήθελα να ξεκαθαρίσω το ζήτημα, όσο μπορώ, τόσο για όσους μας παρερμηνεύουν, για εκείνες  τις φορές που δεν το λέμε καλά και μας παρερμηνεύουν και άλλο τόσο για τις φορές που μας ερμηνεύουν σωστά και πολλοί σύντροφοι και συντρόφισσες όντως έχουν ιδεολογικές εμμονές με τα μέσα του αγώνα, έχουν ανάγει τα μέσα σε σκοπό,σε έναν ατέρμονο πρακτικισμό .

Ο Μαλατέστα γράφει για το θέμα των μέσων και των σκοπών πολύ καθαρά: «Δεν αρκεί όμως να επιθυμεί κανείς κάτι και να το θέλει πραγματικά, πρέπει να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα μέσα για την πραγμάτωσή του. Και τα μέσα αυτά δεν είναι αυθαίρετα: απορρέουν υποχρεωτικά απ’ τους σκοπούς στους οποίους αποβλέπουμε κι απ’ τις συνθήκες στις οποίες αγωνιζόμαστε. Γιατί αν αγνοήσουμε την επιλογή των κατάλληλων μέσων θα πραγματώσουμε άλλους σκοπούς, ίσως μάλιστα εντελώς αντίθετους απ’ αυτούς στους οποίους αποβλέπουμε, και κάτι τέτοιο θα έχει ολοφάνερη και αναπόφευκτη συνέπεια των μέσων που επιλέξαμε. Όποιος ακολουθήσει λάθος δρόμο δεν θα πάει εκεί που θέλει αλλά εκεί που θα τον οδηγήσει ο δρόμος».

Στην πραγματικότητα πάντοτε τα μέσα εμπεριέχουν το σκοπό. Όχι με έναν ντετερμινιστικό τρόπο. Πάντοτε υπάρχουν κάποιες εναλλακτικές επιλογές ανάλογα με το γενικό πλαίσιο, τα χαρακτηριστικά του ίδιου του μέσου (άλλο ένα παλούκι, άλλο μια πυρηνική κεφαλή) και τη χρήση του.

Ας χρησιμοποιήσουμε το εμβληματικό και ταυτόχρονα, ατυχές παράδειγμα της υποτιθέμενης ουδετερότητας των μέσων. Το μαχαίρι. Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις ένα μαχαίρι τότε θα το χρησιμοποιήσεις για να σκίσεις το αντικείμενο σου. Είτε αυτό είναι ψωμί, είτε ανθρώπινο σώμα. Το σκίσιμο ενός υλικού αντικειμένου είναι ο γενικός σκοπός του μαχαιριού. Δεν προσδιορίζεται το αντικείμενο του σκισίματος σε ένα πρώτο επίπεδο. Με τη σημερινή εξειδίκευση, όμως, στο σχεδιασμό του ίδιου του μαχαιριού (του μέσου) έχει αρχίσει να προσδιορίζεται πέρα από το γενικό σκοπό (σκίσιμο) και ο ειδικός σκοπός που αφορά το είδος του αντικειμένου: μαχαίρι για ψωμί, για ψάρι, για φρούτα, για άνθρωπο κτλ. Βλέπουμε ότι τα μέσα προεικονίζουν το σκοπό. Αν μου κάνουν έλεγχο οι μπάτσοι κι έχω μαχαίρι για ψωμί και άπλωμα μαρμελάδας μπορώ εύκολα να τους πείσω ότι πάω όντως για πικ νικ και όχι για να καθαρίσω κανέναν.

Πάντα τα μέσα προεικονίζουν το σκοπό. Αυτό δεν είναι μια αξιακή επιλογή, είναι η πραγματικότητα των μέσων. Τα οποία αλλάζουν και αναπροσαρμόζονται, ξανασχεδιάζονται ανάλογα με τη χρήση τους, δηλαδή, ανάλογα με τους σκοπούς μας.

Το ζήτημα, λοιπόν, είναι ο σκοπός μας. Και αν προσπαθούμε όντως γι’ αυτό το σκοπό που λέμε ότι το κάνουμε ή αν απλά τον χρησιμοποιούμε ως έναν τρόπο για να εξαπατήσουμε (άλλους ή τον εαυτό μας, λίγη σημασία έχει). Οπότε όταν κάποιος χρησιμοποιεί εξουσιαστικά μέσα είναι ατελέσφορο να τον κριτικάρουμε με βάση την αναρχική αντίληψη για τη σχέση μέσων και σκοπών. Εκείνη τη στιγμή πρέπει να τον κριτικάρουμε για τους σκοπούς του που προωθεί με τα μέσα που χρησιμοποιεί. Και όχι να προσπαθούμε να τον διορθώσουμε. Επιδιώκει άλλον σκοπό. Και είτε θα πρέπει να ξεσκεπάσουμε την απάτη του, είτε να τον βοηθήσουμε να τα βρει με τον εαυτό του, να οξυνθεί η αντίληψή του κτλ,  αν είναι αυτό το πρόβλημα.

Και όταν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα αυτό σημαίνει πολύ απλά πως ο σκοπός σου δεν έχει ιερό και όσιο, πως το παν είναι να πετύχεις ΕΣΥ αυτό που θέλεις. Αυτό δεν είναι πάντα λάθος και σίγουρα δεν είναι πάντα άδικο. Έχει να κάνει με το σκοπό σου πάλι. Δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε τόσο αφηρημένα. Πρέπει να ρωτήσουμε: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ που θέλεις να πετύχεις; ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ; Πρέπει να δούμε συγκεκριμένα πάλι, τη σχέση των μέσων και των σκοπών.

Αυτό που εννοούμε με τη φράση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» αφορά, βέβαια, κάτι πολύ συγκεκριμένο στη καθημερινή γλώσσα. Κάτι που από την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι ανήκει στη σφαίρα της εξουσίας. Δηλαδή, ότι το πιο σημαντικό είναι η επιβολή της ισχύος και ότι κάποιος θα το προσπαθήσει με κάθε τρόπο, χωρίς να τον ενδιαφέρει τίποτα άλλο παρά η ισχυροποίηση του ΕΓΩ, ατομικού ή συλλογικού. Ο σκοπός για αύξηση της ισχύος καθεαυτής είναι αυτοσκοπός. Για εμάς και γενικά για τις κοινωνίες η αύξηση της ισχύος, το να γίνουμε πιο δυνατοί δεν είναι και δε θα είναι ποτέ αυτοσκοπός. Θα είναι πάντα μέσο για να πετύχουμε κάτι άλλο. Λιγότερο χρόνο εργασίας, περισσότερη σχόλη, λιγότερη αρρώστια, περισσότερη ζωή, κτλ. Αυτή η κριτική είναι και πάλι μια κριτική στο σκοπό. Όταν λέμε ότι δεν μπορεί ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα, εννοούμε ότι δεν μπορεί το μόνο που σε νοιάζει να είναι η επίτευξη της επιθυμίας σου ακόμα και δια της επιβολής, μη λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό μπορεί να είναι τόσο βλαπτικό και άδικο. Δεν μπορεί ο σκοπός σου να είναι, απλά, η αύξηση της ισχύος σου (ως αυτοσκοπός). Ότι δεν μπορεί, τέλος πάντων, να είσαι τόσο μεγάλος μαλάκας.

Η επιλογή και η χρήση των μέσων είναι αυτό που προεικονίζει το σκοπό. Και αυτό γιατί ΗΔΗ η επιλογή και η χρήση των συγκεκριμένων μέσων έχει γίνει για ΚΑΠΟΙΟ ΣΚΟΠΟ. Δεν επιλέγονται τα μέσα χωρίς λόγο. Επιλέγουμε και αποφασίζουμε πρώτα. Τα μέσα έπονται. Είναι αυτό που λέει η λέξη: «μέσα» προς αυτό που επιδιώκουμε.