Tag Archives: θεωρία

Ποιός είναι ο μεγαλύτερος καταληψίας;

Ο πόλεμος των εννοιών και των λέξεων που χρησιμοποιούμε είναι εξίσου σημαντικός με όλες τις άλλες πτυχές του κοινωνικού πολέμου.

Ας πούμε, τα κυρίαρχα μέσα και το κράτος χρησιμοποιούν σαν μομφή και ηθική κριτική την λέξη «κατάληψη». Στα αυτιά ενός ανθρώπου που δεν έχει εντρυφήσει σε πολιτικά λεξιλόγια η λέξη «κατάληψη» αντηχεί σε κάτι που είναι βλαπτικό, άδικο και έχει ιδιοτελείς σκοπούς– και σωστά αντηχεί σε κάτι τέτοιο. «Κατάληψη» είναι γι’ αυτόν όταν κάποιος έρχεται στην αυλή σου και σου μπαστακώνεται, τρώει από αυτά που εσύ δημιουργείς ή από τον κοινό κορβανά και ιδιωτεύει σε βάρος των πολλών. Θα προσπεράσω, για χάριν αυτού που θέλω να αναδείξω, ότι όντως πολλές καταλήψεις, στέκια, κοινωνικά κέντρα λειτουργούν περίπου έτσι. Δε θέλω να γίνω κακός χρονιάρες μέρες.

Σε αυτή την χρήση των εννοιών έχει προταθεί από τη μεριά των κινημάτων να οικειοποιηθούμε τους χαρακτηρισμούς που μας αποδίδουν ως κάτι θετικό. Η έννοια του queer είναι μια τέτοια. «Είμαστε ανώμαλες» μια άλλη.

Έχει προταθεί και το αντίστροφο, να πάρουμε τις καλές έννοιες που είναι διαδομένες κοινωνικά και να τις χρησιμοποιήσουμε. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του ’90 το «είμαστε ο ανθός της ελληνικής κοινωνίας» – φράση που την είχε πει ένας εκπρόσωπος του κράτους για τους μπάτσους μετά την αποφυλάκιση του Μελίστα, αν δε κάνω λάθος. Και άλλα παραδείγματα θα υπάρχουν.

Άρα, έχουμε 2 τακτικές: μια θετική οικειοποίηση όρων που γενικά για την κοινωνία είναι κακές και μια οικειοποίηση καλών όρων που ποτέ δεν θα απέδιδαν σε εμάς οι κυρίαρχοι.

Εμένα μου αρέσει και μια τρίτη τακτική που νομίζω την χρησιμοποιούμε λιγότερο. Να χρησιμοποιούμε τις κακές έννοιες για την δικιά τους δραστηριότητα. Για παράδειγμα, γιατί δεν λέμε ότι κάνουν κατάληψη (και μάλιστα μόνιμη) στ’ Άγραφα για τις ανεμογεννήτριες. Γιατί δεν αποκαλούμε τις δικές μας καταλήψεις ως «αξιοποίηση του κοινωνικού πλούτου για το κοινό όφελος»; Και άλλα τέτοια πολλά μπορούμε να φανταστούμε.

Ο ορισμός των εννοιών και των περιεχομένων τους είναι μια κρίσιμη μάχη. Η χρήση γενικών εννοιών και λέξεων μπορεί να αποδειχθεί και πράξη χειραφέτησης και πράξη χειραγώγησης. Το να καθορίζουν τα κανάλια με την ισχύ τους τις έννοιες στους υποτελείς και κατά βάση φτωχούς ανθρώπους, μπορεί να τους ορίζει το φαντασιακό τους, τον αντιληπτικό τους ορίζοντα, το πλαίσιο των επιλογών τους. Δηλαδή, να τους χειραγωγεί απόλυτα.

Σε γενικές γραμμές, οι κακές λέξεις είναι κακές σε λαϊκή, μαζική κλίματα γιατί κάτι ουσιαστικό κι αληθινό ήθελαν να πουν όταν διαμορφώθηκαν κοινωνικά. Παρόλο που σήμερα μπορεί να πρέπει να αποσυρθούν. Αυτές, όμως, που είναι ακόμα σε χρήση και έχει νόημα να είναι γιατί λένε κάτι αληθινό, μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Η «κατάληψη» σε μια εποχή τρομαχτικής επέκτασης των κυριαρχικών καπιταλιστικών σχέσεων είναι μια τέτοια. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος καταληψίας από τις εταιρείες και το κράτος. Σε αυτή τη περίπτωση, η οικειοποίηση των εννοιών που μιλάνε για «κακά» πράγματα για την συντριπτική πλειοψηφία των υποτελών μπορεί να είναι χειραφετητική, να είναι διαφωτιστική. Να φωτίζει αυτό που βλέπουμε κάθε μέρα μέσα από τα φώτα των καναλιών και μας φαίνεται αστραφτερό και καθαρό ως αυτό που είναι: σκοτάδι, παρακμή και θάνατος.

Ενάντια στο Κυρίαρχο Αρσενικό. Κόντρα στην έλλειψη Σκοπού και Φαντασίας

Για όλα τα ζητήματα, τα οποία μας απασχολούν μέσα στα κινήματα, υπάρχει ένας τρόπος να συζητάς, να κάνεις κριτική και να βγάζεις αποτελέσματα που είναι αδιαμφισβήτητης αποτελεσματικότητας. Αυτός ο τρόπος περιλαμβάνει την έρευνα και την τεκμηριωμένη ανάλυση, την κριτική σκέψη, την έμφαση στην επιχειρηματολογία και τον αναστοχασμό και τέλος, με βάση τον σκοπό μας, αυτό που φανταζόμαστε ότι μπορεί να γίνει. Πολύ σημαντικός ο αναστοχασμός και ειδικά όταν έχεις έναν ανατρεπτικό σκοπό. Γυρνάς πίσω, αξιολογείς την εμπειρία, βλέπεις τα λάθη και τα σωστά και τα διορθώνεις. Και πάλι από την αρχή. Ύστερα, μέσα από τη συλλογική διάνοια και συνεργασία θα καταλήξετε σε κάποιες πρακτικές που να έχουν αποτέλεσμα στον αγώνα. Συμφωνείς ή διαφωνείς με βάση αυτά που λέει κάποιος και ΟΧΙ με βάση του ποιος τα λέει, αν τον συμπαθείς, αν θέλεις να αναγνωριστείς από τον πιο ισχυρό ή να φτιάξεις συμμαχίες.

ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΝΕΝΑ ΝΟΗΜΑ αν δεν συμπεριλάβεις το ανθρωπολογικό και ψυχολογικό υπόστρωμα των ανθρώπων που κάνουν ότι κάνουν. Και αυτό, από μια ελευθεριακή σκοπιά, όχι με έναν ψυχολογίστικο, πατροναριστικό τρόπο όπου θα «χειρίζεσαι» τους άλλους με βάση την κατάστασή τους. Αλλά με βοήθεια να συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι οι άνθρωποι τι τους συμβαίνει και να ξεκαθαρίσουν, τέλος πάντων, τι θέλουν να κάνουν.

Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι το εξής, σε μορφή ερωτήματος. Είναι δυνατόν να προχωρήσει κάποια κοινωνική ανατροπή χωρίς να υπάρχουν ισχυρές, μαζικές κοινωνικο-πολιτικές οργανώσεις; Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο να μπορεί να επιτευχθεί με μικρές ομάδες συγγένειας, με συνελεύσεις γειτονιών για φαμίλιες, με παρέες και φίλους, με κοινότητες αγώνα των 15 ατόμων; Η απάντηση είναι φυσικά και ΟΧΙ, δεν είναι δυνατόν. Πώς γίνεται όλοι οι τρόποι οργάνωσης που επιλέγονται και όλα τα εγχειρήματα να αφορούν έναν συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Ποια τα κίνητρα και οι σκοποί των συμμετεχόντων; Αυτά είναι γνωστά ζητήματα αλλά η άρνηση να τοποθετηθούν με ειλικρίνεια είναι συνεχής και επίμονη. Οι συμμετέχοντες, βουτηγμένοι στον μικροκοσμό τους αδυνατούν να δουν την πραγματικότητα όχι γιατί είναι διανοητικά φτωχοί αλλά γιατί δε θέλουν. Γιατί οι σκοποί τους είναι άλλοι. Και αυτό είναι ανθρώπινο – όπως θα δείτε παρακάτω. Αλλά τουλάχιστον ας ονοματίζουν τους σκοπούς τους όπως είναι.

Θα ήθελα πάρα πολύ να έβρισκα το χρόνο να γράψω για όλα αυτά. Επειδή δεν τον βρίσκω, όμως, το μόνο που θα κάνω σε αυτό το κείμενο είναι να αντιγράψω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Harrari, SAPIENS  (εκδόσεις: αλεξάνδρεια, 2015) που αφορά άμεσα το θέμα. Δεν βάζω τον Harrari επειδή συμφωνώ με την προσέγγισή του. Κάθε άλλο. Απλά επειδή το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι χρήσιμο, αξιόπιστο και γενικά ευκολοδιάβαστο. Και μιλά απευθείας για όλα τα ζητήματα του «χώρου» ή των «χώρων». Οποιαδήποτε ομοιότητα με εμπειρίες που έχεις συναντήσει ΔΕΝ είναι συμπτωματικές. Είναι το πραγματικό, ανθρωπολογικό υπόστρωμα των κοινωνικών μας σχέσεων.  Όπως και να έχει, η ενασχόληση με την έρευνα, με το ανθρωπολογικό, ψυχικό και βιολογικό υπόστρωμα των ανθρώπων και των συμμετεχόντων στους αγώνες αφορά συλλογικές δυνάμεις και όχι προσωπικά μπλογκς.

Θα αναδειχθεί παρακάτω – ξανά – ότι ο εχθρός μας είναι το κυρίαρχο αρσενικό. Σε κάθε μικροομάδα πρέπει η εμφάνισή του να αποτρέπεται και να καταστρέφεται μόλις εμφανίζεται. Οι φεμινίστριες έχουν δείξει το δρόμο…. το έχει επιβεβαιώσει και η ανθρωπολογία, αν δε σας φτάνουν τα επιχειρήματά τους. Για να προχωρήσουμε σε μαζικές, κοινωνικές, ελευθεριακές οργανώσεις θα πρέπει , ΠΡΩΤΑ, να θέσουμε φραγμό στο κυρίαρχο αρσενικό και ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ να αναπτύξουμε τη φαντασία μας και το όραμά μας με έναν τρόπο που να βγάζει νόημα.

“The Lion-man” χρονολογείται περίπου 35 με 40 χιλιάδες χρόνια πριν

{Τα αποσπάσματα βρίσκονται ανάμεσα στις σελίδες 37 και 50 του βιβλίου.}

Continue reading

Ψυχραιμία, παρατήρηση και σκέψη.

Στις μέρες μας, είναι αρκετά διαδεδομένη η αντίληψη ότι τα συναισθήματα, η έκφραση των βιωμάτων, η ολοένα και αυξανόμενη συναισθηματικοποίηση του δημόσιου λόγου, της ζωής συνιστά κάποια πρόοδο. Ή ακόμα περισσότερο ένα πέρασμα σε μια κοινωνία με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και άρα πιο κοντά στα ιδανικά της αλληλεγγύης και της ισότητας.

Μπορούμε να το παρατηρήσουμε κάθε φορά που παρουσιάζεται η επίκληση σε ένα συναίσθημα ως υποκατάστατο ενός επιχειρήματος ή, ακόμα χειρότερα, ενός τεκμηρίου. Κάθε φορά που η έκφραση του συναισθήματος γίνεται ο σκοπός και το ίδιο το μέσο. Ή για να πειστεί ο κόσμος ότι ο πόλεμος είναι κακό πράγμα πρέπει να δείχνουμε βίντεο με σκοτωμένα παιδάκια ή να κάνει ζουμ ο φακός στα δακρυσμένα μάτια τους όσο ζούνε, όταν χρειάζονται εικόνες νεκρών μεταναστών να επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναδειχθεί η δολοφονική πολιτική της ευρώπης-φρούριο ή των κακών αλλοεθνών. Πολλές, ακόμα και εντελώς αντιπαρατιθέμενες, εκστρατείες προπαγάνδας έχουν γίνει με βάση τέτοιους τρόπους (από τους vegan μέχρι τον ISIS). Ακόμα-ακόμα σε διάφορους κύκλους αυτή η προσφυγή στο συναίσθημα εμφανίζεται σαν μια γυναικεία, θηλυκή ενέργεια που απλώνεται πάνω από τον κόσμο και τον αλλάζει προς το καλύτερο (έτσι έχει εκπαιδεύσει τα μυαλά τους η πατριαρχία). Κάθε δημόσια περσόνα, ανεξαρτήτως περιεχομένου και επαγγέλματος, οφείλει πια να διεγείρει τα συναισθήματα. Κάθε ειδησεογραφικό site, τηλεοπτικό πρόγραμμα και διαφήμιση οφείλει όχι μόνο να πουλάει σεξ και καύλα αλλά και μια ποικιλία άλλων συναισθημάτων (φυσικά το σεξ βασιλεύει ως το πρώτο αγχολυτικό!).

Αγαπημένε μου, μοναδικέ (που έλεγε κι ο τζιμάκος) αναγνώστη,
λυπάμαι πολύ αλλά όλο αυτό όσο καλές προθέσεις κι αν έχει από διάφορες μεριές, όσο κι αν φέρνει στην επιφάνεια σωστά και δίκαια ζητήματα (που φέρνει) καλλιεργεί όλο και περισσότερο μια μάζα όντων υπόδουλων στα πιο ανταγωνιστικά και κυριαρχικά ένστικτα. Το βιο-ψυχο-κοινωνικό υπόστρωμα και η προϋπόθεση για την ανάπτυξη και τη κυριαρχία αυτού του ανθρωπότυπου αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς τους τελευταίους αιώνες. Η σύγχρονη μεγαλούπολη με τα κελιά-σπίτια, η συγκέντρωση και στρατολόγηση αμέτρητων ανθρώπων σε καταναγκαστική εργασία και καταναγκαστική κατανάλωση σε τόσο στενούς χώρους δεν μπορεί παρά να προκαλεί στενο-χώρια, θλίψη και ανταγωνισμό. Εν τέλει, καθιστά την συνεχή εναλλαγή υπερδιέγερσης-υποδιέγερσης του ανθρώπινου οργανισμού αναγκαία συνθήκη επιβίωσης, την καθιστά, πλέον, ανάγκη. Ψυχο-βιολογική. Κάθε μέρα χρειαζόμαστε διεγερτικές ουσίες, πρακτικές και ερεθίσματα για να τη βγάλουμε ως το τέλος της. Και άντε μετά να κοιμηθείς. Κι εκεί κάποια υποδιεγερτική ουσία/πρακτική μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Η συναισθηματικοποίηση του δημόσιου και διαπροσωπικού λόγου, η διαμεσολάβηση μιας διεγερτικής κατάστασης (με ή χωρίς ουσίες) ανάμεσα σε κάθε γνώση, εμπειρία και σχέση είναι μια πτυχή αυτής της θλιβερής κατάστασης στην οποία έχουμε περιέλθει. Η αδυναμία πολιτικού διαλόγου ακόμα και ανάμεσα σε ομοειδείς πολιτικούς χώρους και η πραγματική επιθυμία για φυσική και κοινωνική εξόντωση του Άλλου πρέπει να ειδωθεί πρώτιστα ως μια στιγμή αυτής της διάστασης του κοινωνικού πολέμου. Ο ασταμάτητος πρακτικισμός ή ακτιβισμός και η ατέλειωτη κριτική θεωρητικολογία – 2 όψεις του ίδιου νομίσματος – είναι κι αυτά αγχολυτικά αυτής της στρεσσογόνας συνθήκης.

Ανοίγω παρένθεση. Συμμετέχοντας, πριν 5 χρόνια σε μια συνέλευση γειτονιάς (ονόματα δε λέμε, οικογένειες δε θίγουμε) βρέθηκα σε μια στιγμή όπου μια ανθρωποφάγα μάζα είχε έντονα αυτή την επιθυμία εξόντωσης μιας γυναίκας που είχε στο παρελθόν δεχθεί σεξιστική επίθεση, την οποία αυτή η μάζα είχε, αρχικά, συγκαλύψει και στη συνέχεια συσκοτίσει. Όταν αυτή, λοιπόν, βρέθηκε να αντιδρά με τον δικό της τρόπο (με επίθεση σε ένα από τα μέλη της) σε όσα είχε υποστεί, τότε αυτή η μάζα βάλθηκε να την εξολοθρεύσει. Κυριαρχήθηκε ως μια αγέλη από ανθρωποφάγα αισθήματα ενοχής και δημιουργίας αποδιοπομπαίου τράγου. Το «έξω από τη γειτονιά» ήταν η κομψά εκφρασμένη πρόταση αυτής της επιθυμίας για φυσική εξόντωση. Όταν ήρθε η σειρά μου να μιλήσω μέσα σε αυτό το καζάνι προσπάθησα να τοποθετηθώ με ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ. Τι το ‘θελα; Αυτή η ψυχραιμία μου ακριβώς ήταν αντικείμενο κατηγορίας όταν μετά βρέθηκα εγώ με τη σειρά μου στο στόχαστρο της επιθυμίας για εξόντωση. Με κατηγόρησε ένας πολύ άντρας ότι είμαι «πολύ ψύχραιμος». Και αυτό έδειχνε ότι δεν στηρίζω την ομάδα, ότι δεν ήμουν μαζί τους. Μαζί τους στο βασίλειο του ενστίκτου της κυριαρχικής εξόντωσης, της επιβίωσης του πιο δυνατού. Και ήταν έτσι. Είχαν δίκιο. Δεν ήμουν μαζί τους. Μαντέψτε ποιοι νίκησαν και ποιοι χάσανε τα αυγά και τα πασχάλια. Κλείνω παρένθεση.

Χρειάζεται, για αρχή, ψυχραιμία..

ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ.

Τι άλλο χρειάζεται;

Σκέψη, λογική και ανάδειξη της πραγματικής πραγματικότητας και του πολιτικού ζητουμένου για μια κοινωνία ισότητας, αλληλεγγύης και ελευθερίας.

Στόχευση στη δομή των πραγμάτων, στις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων μας. Συνεχής ανάδειξή τους. Πνευματική και διανοητική συγκέντρωση σε αυτές.

Λιτότητα στις διασκεδάσεις και τις εκτονώσεις. Περιορισμός και αυτοσυγκράτηση στην ψυχο-βιολογική ανάγκη για διέγερση. Εκτόνωσή της με δημιουργικό τρόπο που ενισχύει τις καλές ποιότητες που έχουμε και τις ουσιαστικές σχέσεις.

Μείωση της ταχύτητας που κάνουμε τα πράγματα. Ο χρόνος πρέπει να επιβραδυνθεί.

Το συναίσθημα που παράγεται στις σημερινές παράλογες και άγριες κοινωνίες δεν μπορεί παρά να είναι εξίσου παράλογο και αντι-κοινωνικό. Δεν μπορεί αυτό να είναι οδηγός μας. Το συναίσθημα μπορεί να είναι δύναμη, κίνητρο, έμπνευση. Το συναίσθημα είναι ζωή. Όχι οδηγός. Τα έχουν ήδη σκεφτεί και προλάβει όλα οι ειδικοί της Κυριαρχίας σχετικά με τα συναισθήματα. «Θεραπεία» για να ξεχνάς αυτά που σε πληγώσανε στο παρελθόν ετοιμάζουν στα εργαστήρια της σύγχρονης επιστήμης.

Από τη μεριά μας, χρειαζόμαστε τη μνήμη. Αυτών που μας έκαναν να χαρούμε και αυτών που μας πληγώσανε. Χρειαζόμαστε τη μνήμη ότι ο άνθρωπος κάποια στιγμή αναπτύχθηκε και επιβίωσε επειδή μπόρεσε να παρατηρήσει τον εαυτό του και τη σχέση του με το περιβάλλον, να αντιληφθεί αιτιώδεις σχέσεις. Να αντιληφθεί την ίδια την ποιότητα των σχέσεων του. Επειδή μπόρεσε να δημιουργήσει ο ίδιος τις συνθήκες που χρειαζόταν για να επιβιώσει αντί να είναι ακόλουθος των δοσμένων συνθηκών, των ενστίκτων και της υφιστάμενης κατάστασης. Επειδή αποφάσισε να αποτρέψει τη λογική της «επιβίωσης του ισχυρότερου» και αποφάσισε να φροντίσει τον πιο αδύναμο, αποφάσισε να αναπτύξει κοινωνία αλληλοβοήθειας.

Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η πηγή της ελευθερίας. Η αυτοπαρατήρηση, η αυτοσυνείδηση, η δημιουργία των συνθηκών που εμείς επιλέγουμε για εμάς. Αυτά δεν δημιουργούνται μέσα από τα αυθόρμητα συναισθήματα, τις χημικές αντιδράσεις του εγκεφάλου σε διεγερτικά ερεθίσματα και τις στρεσσογόνες καταστάσεις του σήμερα.  Θα δημιουργηθούν με την προσεκτική παρατήρηση. Και, άρα, την αποστασιοποίηση. Η παρατήρηση χρειάζεται μια σειρά από προϋποθέσεις όπως αυτές που ανέφερα πιο πάνω. Χρειάζεται να είναι μια παρατήρηση προσωπική. Τίποτα δεν αντικαθιστά την προσωπική δουλειά. Αλλά και μια παρατήρηση μέσα στη σχέση με το Άλλο. Δεν υπάρχει πρόσωπο χωρίς σχέση. Χρειάζεται να είναι μια συν-παρατήρηση, συζήτηση, σύ-σκεψη και όχι απλά συμβίωση.

Ψυχραιμία, παρατήρηση και σκέψη.

Για τη σχέση μέσων και σκοπών

Συνηθίζουμε να κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην αρχή «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» σε αντιπαραβολή με την αναρχική αντίληψη ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και ότι τα μέσα θα πρέπει να προεικονίζουν και να εμπεριέχουν με έναν τρόπο τον σκοπό μας για μια ελεύθερη κοινωνία. Το πιο σύνηθες είναι το παράδειγμα σχετικά με την επιβολή. Ότι δεν υπάρχει περίπτωση να θες να πετύχεις τη χειραφέτηση των ανθρώπων με το ζόρι. «Δε θέλουμε να απελευθερώσουμε τους ανθρώπους, θέλουμε οι άνθρωποι να απελευθερωθούν», γράφει κάπου ο Μαλατέστα. Αυτός ο αυστηρός διαχωρισμός παρεξηγείται πολύ συχνά απ’ όσους μας ακούνε και πολλές φορές μας κατηγορούν για ιδεολογικά κολλήματα ή μας εγκαλούν ότι δε θέλουμε να προχωρήσουν τα πράγματα και μένουμε στην απραξία για χάριν της ιδεολογικής καθαρότητας. Εδώ θα ήθελα να ξεκαθαρίσω το ζήτημα, όσο μπορώ, τόσο για όσους μας παρερμηνεύουν, για εκείνες  τις φορές που δεν το λέμε καλά και μας παρερμηνεύουν και άλλο τόσο για τις φορές που μας ερμηνεύουν σωστά και πολλοί σύντροφοι και συντρόφισσες όντως έχουν ιδεολογικές εμμονές με τα μέσα του αγώνα, έχουν ανάγει τα μέσα σε σκοπό,σε έναν ατέρμονο πρακτικισμό .

Ο Μαλατέστα γράφει για το θέμα των μέσων και των σκοπών πολύ καθαρά: «Δεν αρκεί όμως να επιθυμεί κανείς κάτι και να το θέλει πραγματικά, πρέπει να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα μέσα για την πραγμάτωσή του. Και τα μέσα αυτά δεν είναι αυθαίρετα: απορρέουν υποχρεωτικά απ’ τους σκοπούς στους οποίους αποβλέπουμε κι απ’ τις συνθήκες στις οποίες αγωνιζόμαστε. Γιατί αν αγνοήσουμε την επιλογή των κατάλληλων μέσων θα πραγματώσουμε άλλους σκοπούς, ίσως μάλιστα εντελώς αντίθετους απ’ αυτούς στους οποίους αποβλέπουμε, και κάτι τέτοιο θα έχει ολοφάνερη και αναπόφευκτη συνέπεια των μέσων που επιλέξαμε. Όποιος ακολουθήσει λάθος δρόμο δεν θα πάει εκεί που θέλει αλλά εκεί που θα τον οδηγήσει ο δρόμος».

Στην πραγματικότητα πάντοτε τα μέσα εμπεριέχουν το σκοπό. Όχι με έναν ντετερμινιστικό τρόπο. Πάντοτε υπάρχουν κάποιες εναλλακτικές επιλογές ανάλογα με το γενικό πλαίσιο, τα χαρακτηριστικά του ίδιου του μέσου (άλλο ένα παλούκι, άλλο μια πυρηνική κεφαλή) και τη χρήση του.

Ας χρησιμοποιήσουμε το εμβληματικό και ταυτόχρονα, ατυχές παράδειγμα της υποτιθέμενης ουδετερότητας των μέσων. Το μαχαίρι. Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις ένα μαχαίρι τότε θα το χρησιμοποιήσεις για να σκίσεις το αντικείμενο σου. Είτε αυτό είναι ψωμί, είτε ανθρώπινο σώμα. Το σκίσιμο ενός υλικού αντικειμένου είναι ο γενικός σκοπός του μαχαιριού. Δεν προσδιορίζεται το αντικείμενο του σκισίματος σε ένα πρώτο επίπεδο. Με τη σημερινή εξειδίκευση, όμως, στο σχεδιασμό του ίδιου του μαχαιριού (του μέσου) έχει αρχίσει να προσδιορίζεται πέρα από το γενικό σκοπό (σκίσιμο) και ο ειδικός σκοπός που αφορά το είδος του αντικειμένου: μαχαίρι για ψωμί, για ψάρι, για φρούτα, για άνθρωπο κτλ. Βλέπουμε ότι τα μέσα προεικονίζουν το σκοπό. Αν μου κάνουν έλεγχο οι μπάτσοι κι έχω μαχαίρι για ψωμί και άπλωμα μαρμελάδας μπορώ εύκολα να τους πείσω ότι πάω όντως για πικ νικ και όχι για να καθαρίσω κανέναν.

Πάντα τα μέσα προεικονίζουν το σκοπό. Αυτό δεν είναι μια αξιακή επιλογή, είναι η πραγματικότητα των μέσων. Τα οποία αλλάζουν και αναπροσαρμόζονται, ξανασχεδιάζονται ανάλογα με τη χρήση τους, δηλαδή, ανάλογα με τους σκοπούς μας.

Το ζήτημα, λοιπόν, είναι ο σκοπός μας. Και αν προσπαθούμε όντως γι’ αυτό το σκοπό που λέμε ότι το κάνουμε ή αν απλά τον χρησιμοποιούμε ως έναν τρόπο για να εξαπατήσουμε (άλλους ή τον εαυτό μας, λίγη σημασία έχει). Οπότε όταν κάποιος χρησιμοποιεί εξουσιαστικά μέσα είναι ατελέσφορο να τον κριτικάρουμε με βάση την αναρχική αντίληψη για τη σχέση μέσων και σκοπών. Εκείνη τη στιγμή πρέπει να τον κριτικάρουμε για τους σκοπούς του που προωθεί με τα μέσα που χρησιμοποιεί. Και όχι να προσπαθούμε να τον διορθώσουμε. Επιδιώκει άλλον σκοπό. Και είτε θα πρέπει να ξεσκεπάσουμε την απάτη του, είτε να τον βοηθήσουμε να τα βρει με τον εαυτό του, να οξυνθεί η αντίληψή του κτλ,  αν είναι αυτό το πρόβλημα.

Και όταν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα αυτό σημαίνει πολύ απλά πως ο σκοπός σου δεν έχει ιερό και όσιο, πως το παν είναι να πετύχεις ΕΣΥ αυτό που θέλεις. Αυτό δεν είναι πάντα λάθος και σίγουρα δεν είναι πάντα άδικο. Έχει να κάνει με το σκοπό σου πάλι. Δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε τόσο αφηρημένα. Πρέπει να ρωτήσουμε: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ που θέλεις να πετύχεις; ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ; Πρέπει να δούμε συγκεκριμένα πάλι, τη σχέση των μέσων και των σκοπών.

Αυτό που εννοούμε με τη φράση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» αφορά, βέβαια, κάτι πολύ συγκεκριμένο στη καθημερινή γλώσσα. Κάτι που από την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι ανήκει στη σφαίρα της εξουσίας. Δηλαδή, ότι το πιο σημαντικό είναι η επιβολή της ισχύος και ότι κάποιος θα το προσπαθήσει με κάθε τρόπο, χωρίς να τον ενδιαφέρει τίποτα άλλο παρά η ισχυροποίηση του ΕΓΩ, ατομικού ή συλλογικού. Ο σκοπός για αύξηση της ισχύος καθεαυτής είναι αυτοσκοπός. Για εμάς και γενικά για τις κοινωνίες η αύξηση της ισχύος, το να γίνουμε πιο δυνατοί δεν είναι και δε θα είναι ποτέ αυτοσκοπός. Θα είναι πάντα μέσο για να πετύχουμε κάτι άλλο. Λιγότερο χρόνο εργασίας, περισσότερη σχόλη, λιγότερη αρρώστια, περισσότερη ζωή, κτλ. Αυτή η κριτική είναι και πάλι μια κριτική στο σκοπό. Όταν λέμε ότι δεν μπορεί ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα, εννοούμε ότι δεν μπορεί το μόνο που σε νοιάζει να είναι η επίτευξη της επιθυμίας σου ακόμα και δια της επιβολής, μη λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό μπορεί να είναι τόσο βλαπτικό και άδικο. Δεν μπορεί ο σκοπός σου να είναι, απλά, η αύξηση της ισχύος σου (ως αυτοσκοπός). Ότι δεν μπορεί, τέλος πάντων, να είσαι τόσο μεγάλος μαλάκας.

Η επιλογή και η χρήση των μέσων είναι αυτό που προεικονίζει το σκοπό. Και αυτό γιατί ΗΔΗ η επιλογή και η χρήση των συγκεκριμένων μέσων έχει γίνει για ΚΑΠΟΙΟ ΣΚΟΠΟ. Δεν επιλέγονται τα μέσα χωρίς λόγο. Επιλέγουμε και αποφασίζουμε πρώτα. Τα μέσα έπονται. Είναι αυτό που λέει η λέξη: «μέσα» προς αυτό που επιδιώκουμε.

Ενάντια στην θεματικότητα (ως κομμάτι της πραγματικότητας): η θεματικότητα ως μέθοδος

Χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά στην πολιτική μας ζωή την έννοια της «θεματικότητας». Όταν μια ομάδα ασχολείται με ένα συγκεκριμένο θέμα, την λέμε «μονοθεματική». Μια ομάδα που ασχολείται με πολλά  μπορεί να λέγεται (να την αποκαλούν ή να αυτοαποκαλείται) «πολυθεματική». Ή φτιάχνουμε θεματικές ομάδες εργασίας ή μη για να επιλύσουν/ασχοληθούν με ένα ζήτημα.

Οι έννοιες που χρησιμοποιούμε όπως έχω ξαναγράψει (εδώ) «δεν είναι κούφιες, είναι ο τρόπος που οργανώνουμε την αντίληψή μας. Και ο τρόπος που οργανώνουμε την αντίληψή μας φτιάχνει το πλαίσιο όπου συγκεκριμένες δυνατότητες εμφανίζονται, ενώ άλλες αποκρύπτονται». Το ίδιο ισχύει και με την έννοια της «θεματικότητας» και θα προσπαθήσω να γράψω για το που νομίζω ότι είναι το πρόβλημα με τη χρήση της έννοιας αυτής και ποια είναι η λύση.

Έστω ότι η πραγματικότητα είναι μια λαχανόπιτα. Ωραία θα ήταν αλλά δεν είναι. Λαχανόπιτα με φύλλο παρακαλώ! Έχει σημασία για να λειτουργήσει το παράδειγμα. Αυτή την λαχανόπιτα την έχουμε κόψει σε κομμάτια. Είναι το κάθε κομμάτι μια θεματική; Νομίζω ότι πολλοί σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Ότι η θεματική είναι ένα κομμάτι της πραγματικότητας. Καθόλου τυχαία, θα το έχετε παρατηρήσει, χρησιμοποιούμε στον προφορικό μας λόγο την εξής (εκνευριστική) έκφραση «σε αυτό το κομμάτι…, γι’ αυτό το κομμάτι έχω να πω …. κτλ κτλ». Μιλάμε για κομμάτια. Η θεματική εμφανίζεται ως κομμάτι της πραγματικότητας.

Που είναι το πρόβλημα με αυτό; Το πρόβλημα είναι ότι η πραγματικότητα δεν αποτελείται από κομμάτια αλλά από σχέσεις. Όταν την αντιμετωπίζεις ως κομμάτια τότε είναι εύκολο κάποιος να ασχολείται με ένα πράγμα και να μιλάει για το όλον με βάση αυτό το ένα πράγμα βρίζοντας όλους τους άλλους ή συνεργαζόμενος και αναγνωρίζοντας την ανάγκη για καταμερισμό εργασίας στην καλύτερη, να μην ενδιαφέρεται για το σύνολο του αγώνα και άρα να καταλήγει να δίνει έναν συντεχνιακό αγώνα, να υπερασπίζεται τα πολύ ειδικά συμφέροντα μιας μερίδας ανθρώπων και να μην τον ενδιαφέρει ο κοινωνικός μετασχηματισμός γενικά. Δεκτό και σεβαστό αρκεί να το λέει.

Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Θα μπορούσε να είναι αλλιώς αν αντιλαμβανόμασταν την «θεματικότητα» ως μέθοδο προσέγγισης της πραγματικότητας στο σύνολό της. Δηλαδή, το «θέμα» να μην είναι κομμάτι της λαχανόπιτας αλλά φύλλο της. Ένα φύλλο που την διαπερνά στο σύνολό της και εμπεριέχεται σε κάθε στιγμή, έκφανση (κομμάτι αν θέλετε) της πραγματικότητας. Μερικά παραδείγματα.

1. Πετυχημένο παράδειγμα: έμφυλο Continue reading

Ηγέτης και Αποδιοπομπαίος Τράγος: δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Σε αυτό το σημείωμα θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ την άποψη ότι δύο κοινωνικοί ρόλοι – με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στις πολιτικές και κοινωνικές μας σχέσεις – αν και εκ πρώτης όψεως φαίνονται να είναι εξ ορισμού αντιθετικοί μεταξύ τους, στην πραγματικότητα επιτελούν κάποιες κοινές λειτουργίες, ικανοποιούν παρόμοιες συλλογικές ανάγκες. Και αυτό θα προσπαθήσω να το κάνω αποφεύγοντας την εύκολη συζήτηση για αυτά τα θέματα.

Η εύκολη συζήτηση

Η εύκολη συζήτηση αντιμετωπίζει την περίπτωση του Ηγέτη με καταγγελτικό τρόπο προς το πρόσωπό του, δίνει έμφαση στα προνόμια του και στο πόσο κακός είναι ο ίδιος. Στην περίπτωση του Αποδιοπομπαίου Τράγου εστιάζει στο πόσο άδικο είναι αυτό που συμβαίνει και πόσο το θύμα δεν έπρεπε να είναι θύμα. Όλα αυτά ισχύουν απλά δεν θα με απασχολήσουν εδώ. Αντίθετα, θα εστιάσω στις κοινωνικές σχέσεις που κάνουν δυνατή την ύπαρξη αυτών των ρόλων, στις κοινωνικές σχέσεις πριν εμφανιστούν τα πρόσωπα αυτών των ρόλων. Η αλήθεια είναι ότι μεταξύ τους (Ηγέτης και Τράγος) έχουν μια τεράστια διαφορά που είναι πολύ σημαντική και την κρατάμε. Ο πρώτος έχει συμφέρον να είναι Ηγέτης, ενώ ο δεύτερος δεν έχει κανένα απολύτως συμφέρον να εκδιώκεται βίαια από την κοινότητα.

Ηγέτης

Ο Ηγέτης είναι αυτό το πρόσωπο (που συνήθως είναι όντως προνομιούχος άντρας) που συγκεντρώνει γνώσεις που δεν μοιράζονται στην κοινότητα. Και σε αυτόν η κοινότητα αναθέτει συνεχώς την προοπτική της. Από αυτή την συγκέντρωση μπορεί να έχει καλύτερη εποπτεία της κατάστασης και άρα καλύτερη πολιτική αντίληψη των πραγμάτων και γι’ αυτό γίνεται εν τέλει και Ηγέτης. Γιατί αυτά που λέει δουλεύουν. Αυτά στην καλύτερη περίπτωση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η Ηγεσία προκύπτει από το σύστημα παρέας, οικογενειοκρατίας όπου εκεί αποκόπτεται από τα συγκεκριμένα πολιτικά επίδικα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για διπλή αποτυχία, αφού και Ηγέτη έχεις – που δεν το προτάσσεις – και άσχετος είναι.

Τράγος

Ο Τράγος από την άλλη, όπως μας λένε και οι πάμπολλες αναλύσεις επί του θέματος είναι το  πρόσωπο όπου ενσαρκώνεται η κρίση μιας κοινότητας. Στις περιπτώσεις όπου η συνοχή της κοινότητας βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, όπου ένα βίαιο ξέσπασμα καραδοκεί η κοινότητα βρίσκει ένα πρόσωπο ή περισσότερα στα οποία αποδίδει την αιτία της κρίσης και είτε τα εξοντώνει/θυσιάζει, είτε τα εξορίζει από την κοινότητα για να λυθούν όλα τα προβλήματα. Κριτήριο για την επιλογή του προσώπου που θα γίνει θυσία είναι να μην μπορεί να ανταποδώσει τη βία που θα του ασκηθεί γιατί σκοπός είναι να κλείσει ο κύκλος βίας που έχει ανοίξει και όχι να διαιωνιστεί. Έτσι, ο Τράγος είναι ήδη ένας αδύναμος κρίκος στην κοινότητα. Continue reading

5+1 ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ και την χρήση της από μια αναρχική (και όχι μόνο) σκοπιά

Κυκλοφορεί από χέρι σε χέρι

Αποτελείται από τα παρακάτω μέρη:

1. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΟΙΝΑ ΤΑΞΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ!!
(το «κοινό» είναι πολιτική απόφαση)
2. Η «ΤΑΞΗ» ΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
3. «ΤΑΞΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΑΞΗΣ»
(ως βέβαιο, μακροπρόθεσμα, αδιέξοδο)
4. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ (ή όχι άλλη εργατολατρεία)
5. ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ (η εργατική τάξη και οι μαρξιστές αποικιοκράτες)
6. ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΟΥΛΟΙ, ΣΚΑΤΑ ΓΙΝΗΚΑΜΕ ΟΥΛΟΙ

Η ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΑ

«Κρίση είναι θα περάσει»: μια σημείωση για την χρήση της ιδεολογίας

Εκσυγχρονισμός – μια ιδεολογία για «πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν»

Στις αρχές της δεκαετίας των ’00 και λίγο πριν, ξεκίνησε μια επίθεση από τη μεριά του κεφαλαίου στην Ελλάδα προς τις εργαζόμενες τάξεις με σκοπό – τι άλλο! – την αύξηση των κερδών τους. Βλέποντας πως υπήρχε μια αναντιστοιχία στο επίπεδο των μισθών, στην αύξηση των κερδών και της αύξησης της παραγωγικότητας. Τότε είχαν δώσει σε αυτή την επίθεση το εξής όνομα: «εκσυγχρονισμός». Ο εκσυγχρονισμός σήμαινε ελαστικές σχέσεις εργασίας, εργολαβίες και εργολαβίες απάνω στις εργολαβίες, μερική απασχόληση, μαύρη εργασία κτλ. Όλα βέβαια υπό την ιδεολογική ηγεμονία του εκσυγχρονισμού που σήμαινε ότι θα γίνουμε πιο μοντέρνοι, θα γίνουμε περισσότερο Ευρωπαίοι, κάτι καλό θα γίνει τέλος πάντων. Η ιδεολογία του εκσυγχρονισμού έχει πολλές σημασίες. Η πιο σημαντική, που έχει και ψυχικές/υπαρξιακές προεκτάσεις, έχει να κάνει με την εικόνα μιας πραγματικότητας που προχωρά ανεπιστρεπτί προς τα μπροστά και που όποιος δεν προλάβει να συγχρονιστεί μαζί της θα μείνει πίσω, θα καθυστερήσει (καθυστερημένος), θα είναι τριτοκοσμικός, βάρβαρος και βρώμικος. Οι συνδηλώσεις της έννοιας αυτής είναι τόσες πολλές και γι’ αυτό η χρήση της αποδίδει ακόμα και σήμερα σε εντυπωσιακό βαθμό.

Στα μέσα της δεκαετίας των ’00 και μετά τα πλούσια θεάματα και τα άπειρα φράγκα που κυκλοφόρησαν αυτή η επίθεση άρχισε να γίνεται όλο και πιο φανερή. Η επένδυση στον όρο «εκσυγχρονισμός» άρχισε να φθίνει και εμφανίστηκε στο δημόσιο λόγο ως αυτό που ήταν: το ζήτημα του μισθού. Αν θυμάστε «η γενιά των 700 ευρώ» συζητιόταν ως ένα σκανδαλώδες και απαράδεκτο γεγονός. Εκείνη τη περίοδο, λοιπόν, η αναμέτρηση κεφαλαίου – εργασίας γίνεται σχεδόν στα ίσια. Τουλάχιστον στο επίπεδο του λόγου. Το επίδικο ήταν ο μισθός και η μείωσή του. Αυτή η σύγκρουση εκφράστηκε ως πολιτική/κυβερνητική κρίση. Πρόωρες εκλογές το 2007, πρώτη φορά μετά από τη τελευταία κρίση με το «Μακεδονικό» το ’92. 15 χρόνια πολιτικής σταθερότητας δεν είναι και λίγα.

Το «ξέσπασμα της κρίσης»

Σε εκείνη τη χρονική περίοδο «ξεσπάει η κρίση» στην Aμερική. Τι διάολο σημαίνει «ξεσπάει»; Από την αρχή, η κρίση παρουσιάστηκε ως κάποιου είδους τυφώνας που έπληξε τις ΗΠΑ και κινείται ταχύτατα προς τον υπόλοιπο πλανήτη. Από τη μεριά της η κυριαρχία έκανε ότι κάνει κάθε τίμιο σύστημα εκμετάλλευσης που σέβεται τον εαυτό του: φυσικοποίησε τις σχέσεις εκμετάλλευσης.

Μια πιθανή απεικόνιση της κρίσης (;) (Ο τυφώνας Ιρμα στη Φλόριντα των ΗΠΑ)

Continue reading

Θεωρία χωρίς δράση είναι κενή, δράση χωρίς θεωρία είναι τυφλή (#2): η πολιτική πράξη

Στο πρώτο (και αρκετά βαρετό) μέρος είδαμε δύο βασικά πράγματα. Πρώτον, ότι η θεωρία και η δράση εμφανίζονται διαχωρισμένες εδώ και χιλιάδες χρόνια σε όλα τα συστήματα εκμετάλλευσης και ουσιαστικά αντιπροσωπεύουν και εκφράζουν τον κυρίαρχο καταμερισμό εργασίας. Δεύτερον, πως η θεωρία και η δράση είναι αδιαχώριστες από τη σκοπιά αυτού που στοχεύει στην συνολική αναπαραγωγή του όποιου κοινωνικού συστήματος (είτε καπιταλιστικό, είτε δουλοκτητικό).

Πάμε τώρα να δούμε τι συμβαίνει στους δικούς μας χώρους και στις δικές μας πρακτικές.

Κίνημα

Όπως λέω και στην αρχή του κειμένου αυτού, στους πολιτικούς μας χώρους παράγεται και αναπαράγεται συστηματικά αυτός ο διαχωρισμός. Όπως παράγεται σε όλη τη διάρκεια της κοινωνικής ιστορίας επειδή θεμελιώνει μια σχέση εκμετάλλευσης, αντιπροσωπεύοντας εκτός των άλλων και τον κυρίαρχο καταμερισμό εργασίας, έτσι και στους χώρους μας συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Δεν συμβαίνει επειδή είμαστε ανίδεοι ή δεν ξέρουμε από ιστορία (παρόλο που επηρεάζουν και αυτά) αλλά ακριβώς επειδή στο εσωτερικό μας υπάρχουν σαφείς σχέσεις εκμετάλλευσης που αυτός ο διαχωρισμός υπηρετεί. Ταυτόχρονα ισχύει με τον ίδιο τρόπο (ή θα έπρεπε να ισχύει) και η συνεχής άρση του.

Βλέπουμε τον διαχωρισμό να εκφράζεται κυρίαρχα ως έμφυλος καταμερισμός εργασίας, όπου η θεωρία, οι έννοιες, το επιχειρησιακό/οργανωσιακό σκέλος παράγεται από τους άνδρες, ενώ η εργασία, η φροντίδα για την αναπαραγωγή από τις γυναίκες. Για παράδειγμα, εγώ που γράφω τώρα και προσπαθώ να παράξω θεωρία με τρόπο συστηματικό «όλως τυχαίως» είμαι άνδρας. Προφανώς δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός. Μεγαλωμένος ως άνδρας, ένας από τους ρόλους που δομικά επιτελώ είναι και αυτός της παραγωγής της σκέψης. Όταν λέω δομικά εννοώ και ανεξάρτητα από τις προθέσεις μου. Αυτή είναι μία έκφραση των σχέσεων εκμετάλλευσης εντός του κινήματος. Υπάρχουν και άλλες πιο πολύπλοκες και σχετίζονται με τη δομή της οικογένειας (γονείς, παιδιά, θείοι/ες) με την οποία είναι σε μεγάλο βαθμό συγκροτημένοι οι χώροι μας ή και με ανισότητες ηλικίας και εμπειρίας κτλ.

Παράλληλα, κυριαρχεί ο φετιχισμός της θεωρίας και της δράσης. Από τη μια μεριά έχουμε τη λατρεία της πράξης, του πρακτικισμού (που πολιτικά έχει πάρει μορφή με την εξέγερση και την καταστροφή ως αυτοσκοπό και όχι ως μέσο) και άρα την αλλεργία στην θεωρητική δουλειά. β) Από την άλλη, την λατρεία της θεωρίας από διάφορους wannabe διανοούμενους του «χώρου» που προσπαθούν να κάνουν κινηματική “καριέρα” από την άνεση του σπιτιού τους και με αυτή την υπεροψία του συγγραφέα, που νιώθει διάφορα μεταφυσικά πράγματα σχετικά με την θεωρητική δουλειά. Continue reading

Θεωρία χωρίς δράση είναι κενή, δράση χωρίς θεωρία είναι τυφλή (#1)

Ο τίτλος του κειμένου είναι παράφραση μιας πρότασης του Kant.[1] Το κείμενο δεν έχει καμία σχέση με τον Kant και τη φιλοσοφία του κι αν έχει κάποια αυτό γίνεται εν αγνοία της γράφουσας μιας και δεν θυμάμαι το νόημα της έκφρασης. Απλά είναι ωραία η διατύπωση και ταιριάζει με τρόπο ουσιαστικό για τον διχασμό ανάμεσα σε θεωρία και δράση και την σχέση μεταξύ τους.

Τις περισσότερες φορές η θεωρία εμφανίζεται διαχωρισμένη από την δράση, είτε ως προγενέστερη της δεύτερης, είτε ως μεταγενέστερη – ανάλογα με την προσέγγιση που υιοθετεί κάποιος. Η πιο συνήθης εμφάνιση πάντως την θέλει να είναι προγενέστερη. Τις έννοιες «προγενέστερη» και «μεταγενέστερη» δεν τις εννοώ χρονικά αλλά αιτιακά. Αυτός ο διαχωρισμός φανερώνεται σε μεγάλη ένταση τις στιγμές εκείνες όπου είτε η θεωρία, είτε η δράση γίνονται αντικείμενα φετιχισμού.

Από τη μια μεριά έχουμε την λατρεία του πρακτικισμού, της δράσης για την δράση. Όπου η καταστροφή, το μπάχαλο, η πρακτική εμφανίζονται ως αυτοσκοποί χωρίς αύριο, χωρίς ορίζοντα. Έχω γράψει σε αρκετά παλιότερο κείμενο για τον Μαύρο Δεκέμβρη πως υπάρχει ένας σοβαρός λόγος να πράττεις για την πράξη, να είναι η δράση σου αυτοσκοπός χωρίς ορίζοντα και αυτός ο λόγος είναι η απόκτηση τεχνογνωσίας, η οικειοποίηση με πρακτικές και τεχνικές, κάποιου είδους εκπαιδευτικός ακτιβισμός που σκοπεύει και στην αυτομόρφωση και στο ξεπέρασμα των φόβων και της πειθαρχίας με έναν τρόπο βιωματικό και όχι διανοητικό. Ειδικά αυτή η τελευταία λειτουργία – του ξεπεράσματος των φόβων και της πειθαρχίας – έχει απαράμιλλη αξία και την φυλάμε σαν πολύτιμο θησαυρό. Στην πραγματικότητα, όμως, σε αυτή τη λειτουργία δεν είναι μόνο δράση για την δράση αλλά είναι ταυτόχρονα και μετασχηματισμός μιας κοινωνικής σχέσης πχ. της σχέσης της πειθαρχίας (κάνοντας επίθεση με μολότοφ στους μπάτσους ή σαμποτάροντας τα ακυρωτικά μηχανήματα στα ΜΜΜ).

Από την άλλη, έχουμε τη λατρεία της θεωρίας ως μορφή της αλήθειας, ως αυτή που γεννά την πράξη, ως η ιδέα που ο νους μπορεί να στοχαστεί και η δράση παρουσιάζεται σα να είναι μόνο η πραγματοποίηση ή εφαρμογή αυτής της ιδέας. Από αυτόν τον φετιχισμό προκύπτει η συνήθης στάση σε κάποιους χώρους που προστάζει πως: «πρώτα πρέπει να έχουμε ανάλυση, να συμφωνούμε σε όλα και μετά να παρέμβουμε και να δράσουμε». Αυτή η αντίληψη περί θεωρίας έχει βαθιά θεμελιωθεί στην αντίληψη περί νου ως κέντρο του εαυτού και πηγή κάθε δραστηριότητας. Σε συμβολικό επίπεδο η ανοησία της δυτικής φιλοσοφίας «σκέφτομαι άρα υπάρχω» συνοψίζει αυτή την αντίληψη.

Ας εξετάσουμε λίγο την ιστορία της εμφάνισης αυτού του διαχωρισμού. Continue reading

Κινηματικός κανιβαλισμός: λεφτά, safe spaces και μεγάλα «εγώ»!

Το κίνημα (με την ευρεία έννοια), πολιτικές ομάδες και άνθρωποι που κάπως, κάπου συμμετέχουν μιλάνε με πολύ μεγάλη ευκολία – και έπαρση αρκετές φορές – για τον λεγόμενο «κοινωνικό κανιβαλισμό». Για το κοινωνικό αυτό φαινόμενο που καταστρέφει κάθε έννοια κοινότητας και αλληλεγγύης, όπου ο ένας στρέφεται ενάντια στην άλλη, όπου προϋπόθεση της αναπαραγωγής του ενός είναι ο θάνατος του άλλου, όπου η ελευθερία του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία της άλλης. Καλά κάνουμε και μιλάμε για όλα αυτά. Είναι πραγματικά και πολύ επικίνδυνα, ειδικά όσο περνάνε τα χρόνια και όσο έρχονται όλο και χειρότερες μέρες – τόσο χειρότερες που η τελευταία δεκαετία θα μοιάζει στο μέλλον με παιδική χαρά!

Ας μιλήσουμε όμως και για τον δικό μας κανιβαλισμό, τον κινηματικό κανιβαλισμό. Όλα όσα περιέγραψα παραπάνω ισχύουν αυτολεξεί για πολλές από τις κινηματικές μας εμπειρίες. Η μια συλλογικότητα ψάχνει αφορμές και λόγους για να αισθανθεί καλύτερη από μια άλλη, για να μπορεί να αισθάνεται ότι «τα λέει καλά» ενώ οι άλλοι έχουν αυταπάτες. Η τελευταία τάση στον κινηματικό κανιβαλισμό είναι αυτό που αναφέρω στο προηγούμενο κείμενο: «φτιάχνουμε έναν κατάλογο με τις ιδεολογικά σωστές ιδιότητες (αντιρατσισμός, αντισεξισμός κτλ) και κρίνουμε συμπεριφορές, καταστάσεις όχι με βάση την ιστορικότητά τους και τη συγκυρία αλλά με βάση τον κατάλογό μας. Εάν εμπίπτει στον κατάλογο τότε καλώς «μπορείτε να εισέλθετε», εάν όχι τότε μπορούμε να σε εξορίσουμε στο πυρ το εξώτερον, μακριά από την ασφαλή ζώνη που έχουμε ή προσπαθούμε να φτιάξουμε».

Σε αυτό το κείμενο αναφέρθηκα στα προβλήματα της ιδεολογίας, των ταυτοτήτων και του φόβου που μας εμποδίζουν να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε (σκατένιο) κομμάτι αυτού του κόσμου και άρα να ξεπεράσουμε τους εαυτούς μας – να φερθούμε επαναστατικά δηλαδή. Όλα αυτά είναι ουσιαστικό κομμάτι του προβλήματος του κινηματικού κανιβαλισμού αλλά εδώ θα αναπτύξω κάποιες άλλες όψεις του.

Υλικές/κοινωνικές σχέσεις Continue reading

Είμαστε ρατσιστές, σεξιστές και πολύ φοβισμένοι!

Ζούμε σε καιρούς βαθιάς ήττας, απογοήτευσης, απομαζικοποίησης των διαδικασιών και απουσίας ορίζοντα με ορατά αποτελέσματα που να μπορείς να επιδιώκεις και να παλεύεις για να τα πετύχεις. Αυτό έχει μια καλή πλευρά. Η άρση των βεβαιοτήτων και των δοκιμασμένων συνταγών αφήνει χώρο για την ανάδυση καινούριων ιδεών, τρόπων σκέψης ή ξαναφέρνει παλιές καλές αλλά ξεχασμένες ιδέες στο προσκήνιο. Υπάρχει και μια πολύ κακή όμως. Η επιστροφή σε σίγουρες ταυτότητες, κλειστές ομάδες, συνταγές που συνηθίσαμε και τις εφαρμόζουμε έξω πλέον από πολιτική αποτελεσματικότητα αλλά επειδή συγκροτεί την κοινότητα. Η ακραία ιδεολογικοποίηση και η γέννηση των καινούριων ιδεών και πρακτικών συνυπάρχουν ταυτόχρονα. Και αυτό φέρνει σύγκρουση, πολεμικές, διασπάσεις και ανταγωνισμούς. Αλλά αυτό θα γεννήσει ένα καινούριο κίνημα πιο πλούσιο και πιο αποτελεσματικό να αντιμετωπίσει τις εποχές που έχουμε μπροστά μας.

Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο τοποθετώ το θέμα αυτού του κειμένου και νομίζω ότι οι κριτικές απ’ όλες τις πλευρές που αγννούν την συγκυρία αυτή και κατηγορούν ο ένας την άλλη, καταγγέλουν και υπερασπίζονται Ιδέες και Αρχές με πολύ πάθος – τόσο που δεν τους εμποδίζουν να εκδιώχνουν (πρώην πλέον) συντρόφους από ομάδες και διαδικασίες -, ότι όλες αυτές οι κριτικές χάνουν τη δημιουργική τους δύναμη που θα πλούτιζε και θα ριζοσπαστικοποιούσε τους χώρους μας. Αντ’ αυτού λειτουργούν διαλυτικά και άρα προς όφελος της εξουσίας – της μεγάλης εξουσίας του κράτους και του κεφαλαίου και των μικρών εξουσιών σε τοπικά επίπεδα καθώς και πολιτικών ομάδων.

Το γνωστό πρόβλημα της ιδεολογίας και της ταυτότητας

Υπάρχει ένα βασικό θέμα που το συναντάμε παντού. Για παράδειγμα, όταν μια ομάδα εκδίδει ένα κείμενο αυτοπαρουσίασης αρχίζει και γράφει όλα αυτά τα «αντί», είμαστε αντι-εξουσιαστές, αντι-φασίστες, αντι-ρατσιστές, αντι-σεξιστές, αντι-σπισιστές κοκ. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι ότι τα γράφει, είναι ότι τα εννοεί κιόλας. Ως εάν η διακήρυξη των «αντί» να τα πραγματοποιεί κιόλας. Οι διακηρύξεις λειτουργούν συνήθως ως μια πράξη διαχωρισμού από την υπόλοιπη κοινωνία, ως μια πράξη που επιβεβαιώνουν μια άλλη ταυτότητα των υποκειμένων, μια άλλη ιδεολογία. Λένε, λοιπόν, ότι εμείς είμαστε αυτό και αυτό (αντιφα και αντιεξουσιαστές) και πάμε να δούμε τι θα κάνουμε ως τέτοιοι. Continue reading

Μαύρος Κύκνος: το ειδικό και το γενικό, η πατριαρχία και η επανάσταση.

Εδώ θα καταπιαστούμε με ένα θέμα που φαίνεται να είναι εντελώς άσχετο αλλά από αυτό προκύπτουν χίλια δύο ζητήματα. Ας ονομάσω αυτό το θέμα εντελώς επιγραμματικά «το πρόβλημα του ειδικού και του γενικού».

Όταν λέω «ειδικό» και «γενικό» αναφέρομαι αρχικά σε αυτό που μαθαίναμε στην έκθεση σχετικά με τη δομή του επιχειρήματος, τη λογική και την μέθοδο της επαγωγής. Αναφέρομαι όμως και σε άλλα παρεμφερή – κατά τη γνώμη μου – ζητήματα που είναι η πατριαρχία, το θέμα του επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, της ιστορίας και της έννοιας της πολιτικής συνείδησης. Επιπλέον και στο θέμα «φτιάχνουμε τον κόσμο που θέλουμε εδώ και τώρα» σε αντιπαραβολή με τον πόλεμο ενάντια στα αφεντικά και σε κάθε εξουσία και πως μπορούμε να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στα δύο – πολιτικά και υπαρξιακά. Πώς διάολο συνδέονται όλα αυτά θα αναρωτιέσαι τώρα.

Ας ξεκινήσω από την άμεσα βιωμένη εμπειρία. Κάθε φορά που μιλάμε με ανθρώπους εκτός κινημάτων έχουμε μια τεράστια δυσκολία να τους δώσουμε μια πειστική εξήγηση πρώτα για το αν αυτά που κάνουμε έχουν κάποια αποτελέσματα και δεύτερον με ποιον ακριβώς τρόπο συμβαίνει αυτό. Στη συνέχεια και αν τα έχουμε καταφέρει μέχρις εδώ μπαίνει το ερώτημα «γιατί να αγωνιστώ κι εγώ» και «ποιο είναι το νόημα». Τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα αν τα συζητήσουμε μεταξύ μας και αδυνατούμε να δώσουμε μια ουσιαστική/πρακτική απάντηση και ακόμα πιο δύσκολα όταν δεν μπορούμε να δώσουμε απαντήσεις ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό. Ποια είναι ακριβώς η σχέση της ειδικής, μερικής και συγκεκριμένης κινηματικής δραστηριότητας μας με την μεγάλη εικόνα, την πάντοτε γενική και αφηρημένη πραγματικότητα της μακρο-ιστορίας; Με ποιον τρόπο το ειδικό μετασχηματίζει το γενικό και με ποια θεωρητικά εργαλεία να το επεξεργαστούμε; Continue reading

Ταξική ανάλυση: αναγκαία αλλά όχι επαρκής (#2)

συνέχεια από το προηγούμενο

Γιατί όμως δεν είναι επαρκής;

Πολλά πράγματα υποστηρίζονται στα κείμενα και τις συζητήσεις μας για την ανεπάρκεια της ταξικής ανάλυσης αλλά νομίζω πως υπάρχουν δύο (κυρίως) λόγοι που την κάνουν ανεπαρκή – που δεν αναφέρονται ιδιαίτερα.

1) Αν χρησιμοποιείς την ταξική ανάλυση ως εργαλείο, συνήθως, οδηγείσαι στο συμπέρασμα ότι αφού έτσι λειτουργούν οι οργανωμένες ομάδες τότε κι εγώ πρέπει να κινηθώ με βάση το ταξικό μου συμφέρον. «Τα εργατικά συμφέροντα πάνω απ’ όλα» λέει το σύνθημα. Να οργανωθώ με βάση αυτό και να ανάγω όλη μου τη δραστηριότητα σε αυτό. Αυτό πέρα από τα προβλήματα που έχει (δες 2) μπερδεύει αρκετά τα πράγματα εξαιτίας της ταξικής σύνθεσης του α/α/α/α χώρου. Δεν είμαστε όλ@ στην ίδια τάξη και ούτε τα συμφέροντα μας συμπίπτουν ακριβώς. Μια ντόπια που κάνει το μεταπτυχιακό της δεν βρίσκεται στην ίδια θέση με τον μετανάστη που τέλειωσε μόνο το 2βάθμιο σχολείο. Και δεν είναι θέμα πόσα λεφτά παίρνει. Υπάρχουν και άλλα στοιχεία που προσδιορίζουν την ταξική σου θέση όπως τονίζω στο 1ο μέρος του κειμένου. Οι αποκλεισμοί, οι δυνατότητες και οι επιλογές που έχεις. Από τη μια, αν παλέψεις για τα συμφέροντά σου ως μεταπτυχιακός φοιτητής θα έρθεις σε σύγκρουση με τον μετανάστη και από την άλλη αν διακηρύξεις «είμαστε όλοι μετανάστες» και τα λοιπά αφηρημένα πράγματα βάζεις κάτω από το χαλάκι τις ταξικές σας διαφορές.

Να δώσω ένα απτό παράδειγμα. Βρίσκονται στην ίδια συνέλευση μια ελληνίδα υπήκοος και ένας μετανάστης. Αυτή είναι με μεταπτυχιακά, ξένες γλώσσες, από οικογένεια με κάποιες διασυνδέσεις με δυνατότητες να πάει όποια ώρα θέλει να βρει μια δουλειά εύκολη και με καλά λεφτά. Αυτός με το ζόρι έβγαλε το σχολείο, πήγε στο τεχνικό, περιφέρεται σε σκατοδουλειές χωρίς δυνατότητες ταξικής ανέλιξης κτλ. Αυτ@ οι δύο συμμετέχουν λοιπόν σε έναν κοινό αγώνα ως μέλη της ίδιας συνέλευσης. Δε μας ενδιαφέρει εδώ η μορφή της συνέλευσης και τα περιεχόμενα του αγώνα – εφαρμόστε το παράδειγμα όπως νομίζεται. Σε αυτόν τον αγώνα, λοιπόν, η ελληνίδα μπορεί στο λόγο της και την πράξη της να εμφανίζεται χίλιες φορές πιο ριζοσπαστική από τον μετανάστη και να το εννοεί και να το ρισκάρει και με το παραπάνω. Και θα γυρίσει μετά ο χώρος να δώσει τα εύσημα σε αυτήν, θα αναβαθμιστεί και στα κουλ παρεάκια του κάθε χώρου θα κάνει πιο εύκολα γνωστούς, δημόσιες σχέσεις (που θα φέρνουν και άλλες δυνατότητες – ακόμα και για δουλειές και κύρος) και τα λοιπά κουραστικά πράγματα με τα οποία περνάει ο κόσμος τον καιρό του. Έχοντας δυνατότητες διαφυγής από το μίζερο παρόν, δυνατότητες υλικής αναβάθμισης και άρα ορίζοντα, έχοντας με λίγα λόγια επιλογές μπορεί να τα ρισκάρει όλα για όλα, που δεν είναι όλα για όλα ακριβώς όμως από τη δικιά της ταξική θέση. Ως μετανάστης όμως με το ζόρι και με πολύ δουλειά, μπορείς να κρατιέσαι στην Αθήνα (αν δεν έχεις σπίτι είσαι συνέχεια στο τρέξιμο γι’ αυτό το απλό), δεν έχεις διασυνδέσεις ούτε και πολλές δυνατότητες για ανέλιξη, δεν έχεις διαφυγές, δεν έχεις επιλογές. Όσο πιο χαμηλά στην τάξη, τόσο πιο δεμένος στην ανάγκη. Continue reading

Ταξική ανάλυση: αναγκαία αλλά όχι επαρκής (#1)

Υπάρχουν από τη μια μεριά άνθρωποι και οργανωμένες τάσεις (εξεγερσιακοί, ατομικιστές, κομμάτι του έμφυλου, μεταμοντέρνοι κ.α.) που ακούνε για ταξική ανάλυση και τους πιάνει αλλεργία ή ισχυρίζονται πως για να κατανοήσεις κάποιες σχέσεις εξουσίας/εκμετάλλευσης χρειάζονται άλλα εργαλεία από αυτά της ταξικής ανάλυσης. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν και αυτοί (πιο κοντά σε κομμουνιστικές, μαρξιστικές τάσεις) που βάζουν την ταξική ανάλυση να αναλύσει και να εξηγήσει τα πάντα, που η ταξική ανάλυση είναι το παν, το όλον, η αρχή και το τέλος. Αυτό το κείμενο προσπαθεί να επικοινωνήσει και με τις δύο πλευρές και να πει ότι και οι δύο στάσεις είναι λάθος και πως υπάρχει τρίτος δρόμος. Φυσικά αυτόν τον τρίτο δρόμο τον υιοθετούν πολλοί/ες αλλά μια ακόμα αναφορά και ίσως εκλέπτυνση δεν κάνει κακό.

Ξαναδιαβάζοντας την ταξική ανάλυση Continue reading

Συνδιαμόρφωση: μίνιμουμ πολιτική συμφωνία, συρραφή απόψεων ή κάτι άλλο;

Ένα πρόβλημα (απ’ τα πολλά) πλανάται πάνω από τις διαδικασίες μας. Αυτό του φετιχισμού των εννοιών και των πρακτικών μας. Φετιχισμός που σημαίνει απονέκρωση. Το πρώτο θέμα εμφανίζεται ήδη απ’ την αρχή. Είναι στο σημείο εκείνο που ξεκινάμε δηλώνοντας περήφανα πόσο ενάντια στην ιεραρχία είμαστε, πόσο αντιφασίστες, αντιρατσιστές, αντισεξιστές, πόσο συνδιαμορφώνουμε οριζόντια και διάφορα άλλα πομπώδη. Θα ήταν πολύ πιο τίμιο και πολιτικά ζωογόνο να ξεκινούσαμε λέγοντας πως «είμαστε ρατσιστές και σεξιστές και συγκροτούμαστε ιεραρχικά με αρχηγούς και υπασπιστές και συναντιόμαστε όλοι και όλες μαζί μπας και βρούμε έναν τρόπο να τα ξεπεράσουμε όλα αυτά από κοινού». Εντάξει, δε χρειάζεται να βγάλουμε και δημόσιο κείμενο στο indymedia αν μας πειράζει τόσο πολύ αλλά θα μπορούσαμε να το έχουμε σαν εσωτερικό οδηγό.

Μια από τις έννοιες/διαδικασίες που ταλαιπωρείται πάρα πολύ είναι αυτή της «συνδιαμόρφωσης».  Τι πραγματικά σημαίνει συνδιαμόρφωση, τι συμβαίνει στην πράξη και πώς αυτό διαμορφώνει τις διαδικασίες αλλά και τα πολιτικά μας περιεχόμενα. Αυτά είναι τα ερωτήματα της παρακάτω δουλειάς, τα οποία θα (προσπαθήσουμε να) απαντήσουμε.

Μίνιμουμ πολιτική συμφωνία Continue reading

Ούτε λαϊκή, ούτε εθνική. Αρνητική ενότητα! (#2)

Με δομικά προβλήματα (όπως αυτά που ανέλυσα στο πρώτο μέρος αυτού του κειμένου) υπάρχουν δύο πράγματα που μπορούν και να γίνουν. Και ειδικά με προβλήματα τέτοιου τύπου που το ζήτημα ξεπεράσματός τους δεν είναι απλά ζήτημα πολιτικής απόφασης και δράσης αλλά μιας μακροχρόνιας ειλικρινούς δουλειάς για πράγματα που είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας κοινωνικά, πολιτισμικά και εν τέλει υπαρξιακά και σωματικά.

Το πρώτο (άμεσο) πράγμα που (πρέπει) να κάνουμε – αυτονόητο είναι βέβαια πως τα έχουμε αναγνωρίσει – είναι να θέσουμε σε εφαρμογή τέτοιες λειτουργίες που να προσπαθούν να αίρουν τις πρακτικές αυτές. Και αυτό πατάει στο εξής γεγονός. Ότι για να αλλάξουμε πολιτικά μπορεί να είναι ζήτημα αποτελεσματικής/καλύτερης θεωρίας  αλλά για να αλλάξουμε υπαρξιακά μπορεί να μη φτάνει ένα μικρό χρονικό διάστημα ή ακόμα μια γενιά. Επίσης είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει ο άνθρωπος από μια ηλικία και μετά (αυτό μπορεί να ακούγεται άσχημο, αλλά δυστυχώς ισχύει και είναι μετρημένοι στα δάχτυλα οι άνθρωποι που κρατούν τα όπλα της κριτικής και κυρίως της αυτοκριτικής ακονισμένα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους). Φυσικά το θέμα δεν είναι βιολογικό αλλά πολιτισμικό. Τέτοιες λειτουργίες είναι οι τρόποι που διεξάγουμε τις διαδικασίες μας ώστε να μπορούν όλοι και όλες να μιλάνε ισότιμα αλλά και να νιώθουν ελευθερία στην έκφραση των απόψεων τους, τρόπους που βρίσκουμε να μοιράζεται η γνώση ώστε να μην παγιώνονται οι ρόλοι και οι ιεραρχίες και διάφορα άλλα τέτοια.

Το δεύτερο (μακροπρόθεσμο) είναι να βρίσκουμε νέους τρόπους, που αναλογούν στην κάθε ιδιαιτερότητα (είτε συλλογικότητα, είτε άτομο) ώστε να μπορούμε να ξεπερνάμε αυτά τα πράγματα. Κάποιες αναφορές έχω κάνει πιο παλιά αναφορικά με τη σημασία του βιώματος και της διαφοράς. Πρέπει και να αναθεωρούμε τις διαδικασίες μας, ακόμα κι αν στην αρχή τους ήταν πολύ αποτελεσματικές και να βρίσκουμε νέους τρόπους που μας εκφράζουν είτε εντός διαδικασιών, είτε εκτός. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε το εξής: ότι το κίνημα πρέπει από τη μια μεριά να είναι αποτελεσματικό στον πόλεμο ενάντια στην εξουσία αλλά από την άλλη πρέπει να πληρώνει υπαρξιακά και κοινωνικά τους αγωνιζόμενους. Όταν βρίσκεται αυτό το μείγμα, τότε έχεις την κατάλληλη εκρηκτική ύλη για να ταρακουνήσεις συθέμελα το όποιο καθεστώς εξουσίας.

Αρνητική ενότητα Continue reading

Ούτε λαϊκή, ούτε εθνική. Αρνητική ενότητα!

United we stand, divided we fall.

Η επίκληση στην ενότητα είναι τόσο θεμελιώδης που είναι σχεδόν ταυτόσημη με την κοινωνική αναπαραγωγή, με την δημιουργία και διατήρηση της κοινότητας, του κοινού. Από πάντα κάθε κοινωνική ομάδα που θέλει να αντιπαρατεθεί με άλλες ή με τις δυσχέρειες της ζωής και της επιβίωσης που προέρχονται από άλλες συνθήκες (πχ. περιβαλλοντικές) προϋποθέτει μια εσωτερική ενότητα και συνοχή. Από την φυλή στον Αμαζόνιο μέχρι τα clubs των ελίτ και από τον πόλεμο ως τις οικογενειακές σχέσεις. Από την άλλη, η διαίρεση είναι διαχρονικό εργαλείο κατακερματισμού και φθοράς του αντιπάλου. Το γνωστό «διαίρει και βασίλευε».

Ας μην κάνουμε το λάθος να ταυτίσουμε την ενότητα με κάτι καλό και την διαίρεση με την κακιά εξουσία. Μην κάνουμε ηθική εκτός ιστορίας. Κάθε ειδική χρήση αυτών των πρακτικών πρέπει να έχει και ειδική κρίση. Η επίκληση στην ενότητα και η πρακτική της διαίρεσης είναι πράγματα που χρησιμοποιούνται συνέχεια, παράλληλα και εναλλάξ, με χίλιους τρόπους που φαίνονται ή δεν φαίνονται σε όλες τις κοινωνικές διεργασίες, στον πόλεμο και στην πολιτική.

Έτσι για παράδειγμα η δεξιά του ελληνικού κράτους κάνει επίκληση στην εθνική ενότητα αφού το έθνος είναι η φαντασιακή κοινότητα που το συνέχει ως τέτοιο. Η αριστερά του ελληνικού κράτους προσθέτει πλάι στο έθνος τη δικιά του φαντασιακή κοινότητα από τα παλιά (πριν ενστερνιστεί το έθνος), τον λαό. Το θέμα με τις φαντασιακές κοινότητες είναι ότι είναι μια χαρά πραγματικές αν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι. Δηλαδή, το έθνος είναι πραγματική συλλογική συνείδηση και ταυτότητα αν οι υπήκοοι του ελληνικού κράτους πιστεύουν πως είναι. Το ίδιο και με τον λαό και με όλα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν λέμε ότι κάτι είναι κοινωνική κατασκευή δεν σημαίνει πως αυτό είναι ψεύτικο και μη πραγματικό. Είναι κοινωνική κατασκευή και μια χαρά πραγματικό, επειδή είναι κοινωνική κατασκευή.

Σε αυτό το πλαίσιο και για την διεξαγωγή του πολέμου με αποτελεσματικότερους όρους για μας, κάνουμε συνέχεια μια επίκληση σε διαφόρων τύπων «ενότητες». Ο αναρχικός χώρος έχει προσπαθήσει για παράδειγμα με την Αναρχική Ομοσπονδία και την Αναρχική Πολιτική Οργάνωση να δώσει μια απάντηση στο ζήτημα μιας ενότητας του αναρχικού χώρου. Τα δύο αυτά εγχειρήματα ξεκίνησαν ως ένα αλλά κατέληξαν σε δύο, πράγμα που υπονομεύει, δυστυχώς, εξαρχής την προσπάθεια στο σύνολό τους. Γενικά, βλέπουμε διασπάσεις που αντί να πλουτίζουν το κίνημα λειτουργούν συνήθως ανταγωνιστικά και διασπαστικά.

Με τα εργαλεία που χρησιμοποιώ εδώ θα αναπτύξω μια πιο χρήσιμη αντίληψη και για την θεωρία και για την πρακτική που μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα προβλήματα, αφού πρώτα αναφερθώ σε κάποιες μόνο από τις πολλές πηγές αυτών των προβλημάτων. Continue reading

Έχει η ζωή όλων των ανθρώπων την ίδια αξία; Φυσικά και όχι!

Στο δημόσιο λόγο είναι πολλές οι φορές τελευταία που υποπίπτουμε στην ιδεολογική ηγεμονία του δυτικού ανθρωπισμού και συγκεκριμένα στην αυταξία που προσδίδει στην ανθρώπινη ζωή. Έχουμε πολλές φορές αναγκαστεί να απαντήσουμε απέναντι στην υποκρισία των ευρωπαϊκών κρατών με τους όρους τους. Για παράδειγμα, όταν επισημαίνουμε ότι για τα θύματα των χτυπημάτων στο Παρίσι ή στις Βρυξέλλες υπάρχει θρήνος και οργή ενώ για τα θύματα στη Νιγηρία ή στη Συρία παραμένουμε αδιάφοροι. Ας δούμε τι σημαίνει και με ποιο τρόπο προκύπτει αυτή η έννοια της αυταξίας της ανθρώπινης ζωής.

Θεός, Πατέρας, Παντοκράτορας

Η εμφάνιση των μονοθεϊστικών θρησκειών είναι η πιο σημαντική, ίσως, στιγμή στην ιστορία των ολοκληρωτισμών. Και αυτό διότι με τον έναν Θεό, Πατέρα, Παντοκράτορα επιτυγχάνεται η ύπαρξη ενός Κόσμου. Ο Κόσμος είναι πλέον ένας, εκπορεύεται από τον έναν Θεό. «Πριν τον μονοθεϊσμό (δεν έχω υπόψη μου τουλάχιστον) δεν μπορούσε να εκφραστεί μια συνολική εικόνα για το πως είναι και πως πρέπει να είναι ο κόσμος στο σύνολό του. Γι’ αυτό και οι μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν έντονα το στοιχείο του επεκτατισμού. Πρέπει να μεγαλώσουν και να γίνουν ο κόσμος όλος, ο κόσμος να γίνουν αυτές. Έτσι μόνο θα αυτοπραγματωθούν». (βλ. κείμενο για ισλαμοφοβία) Continue reading

Social media: η πρωταρχική συσσώρευση της ανθρώπινης έκφρασης κι επικοινωνίας

*Αυτό το κείμενο θα έπρεπε να σπάσει σε δύο μέρη για να είναι πιο ευκολοδιάβαστο (όπως κάνω συνήθως) αλλά ήταν αδύνατο δεδομένης της δομής του επιχειρήματος. Θα έμενε στη μέση και δεν θα έβγαινε νόημα. Οπότε καλό κουράγιο!

 

Ριζοσπαστική θεωρία

«Ποιός μπορεί να παράγει χρήσιμη θεωρία για τους σκοπούς του αντιεξουσιαστικού κινήματος; Η απάντηση είναι αρκετά απλή. Το αντιεξουσιαστικό κίνημα. … Μπορεί να παράξει συνολικά ριζοσπαστική θεωρία αυτός που η θέση και άρα η εμπειρία και το βίωμα του είναι ριζοσπαστικά».
(βλέπε εδώ)

Ο διαχωρισμός θεωρίας και πράξης είναι πραγματικός, μόνο που δεν είναι δικός μας. Έχει ήδη συντελεστεί στην εργασία παράγοντας και αναπαράγοντας τις σχέσεις εκμετάλλευσης που ξέρουμε καλά. Από τη δικιά μας σκοπιά αυτός ο διαχωρισμός (οφείλει να) αίρεται κάθε στιγμή. Η θεωρία είναι ένα ακόμη εργαλείο ανάμεσα σε όλα τα άλλα. Τις βαριοπούλες και τις αφίσες, τα μηχανάκια και τα βιβλία. Σε αυτό το πλαίσιο θα ασχοληθούμε σε αυτή τη μελέτη με το πολυσυζητημένο θέμα των social media (και σε σχέση με την κινηματική τους χρήση).

Έχουν γραφτεί πολλά. Ειδικότερα από ψυχολογικής και κοινωνιολογικής σκοπιάς δουλεύει πολύς κόσμος στα πανεπιστήμια. (Ο σκοπός της εργασίας τους δεν είναι πολύ ξεκάθαρος αλλά ευελπιστώ να γίνει μετά από την παρακάτω ανάλυση. ) Επίσης πολύ ανάλυση γύρω από το θέμα ταυτοτήτων, έκφρασης κτλ, σχετικά με τη μοναξιά και την αλλοτρίωση από τη μια και την ελευθερία από την άλλη είναι πολύ της μόδας. Γνώμη μου είναι πως οι περισσότερες αναλύσεις τέτοιου τύπου είναι από επικίνδυνες και άχρηστες ως μερικώς χρήσιμες. Θα κάνω μια προσπάθεια εδώ να δούμε το θέμα social media από μαρξιστική σκοπιά πειραγμένη για τους δικούς μας σκοπούς.


Πρωταρχική (και διαρκής) συσσώρευση

Γράφει ο Μαρξ  (Το Κεφάλαιο, Σύγχρονη Εποχή, 2009, σ.738):
«Είδαμε πως το χρήμα μετατρέπεται σε κεφάλαιο, πως από το κεφάλαιο παράγεται υπεραξία και από την υπεραξία παράγεται περισσότερο κεφάλαιο. Ωστόσο η συσσώρευση του κεφαλαίου προϋποθέτει την υπεραξία, η υπεραξία την κεφαλαιοκρατική παραγωγή κι αυτή πάλι την ύπαρξη σχετικά μεγάλων μαζών κεφαλαίου και εργατικής δύναμης στα χέρια εμπορευματοπαραγωγών. Έτσι όλη αυτή η κίνηση φαίνεται να περιστρέφεται σε ένα φαύλο κύκλο, από τον οποίο βγαίνουμε μόνο αν υποθέσουμε μια «πρωταρχική» συσσώρευση («previous accumulation» τη λέει ο Άνταμ Σμιθ), που προηγείται από την κεφαλαιοκρατική συσσώρευση, μια συσσώρευση που δεν είναι αποτέλεσμα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, αλλά η αφετηρία του.»

Αυτή η πρωταρχική συσσώρευση δεν συνέβη απλά μια φορά και τέλος. Ο Μαρξ αναφέρεται στους νόμους για την περίφραξη των κοινών (Bills for Inclosure of Commons) τον 18ο αιώνα στην Αγγλία. Μπορούμε να πούμε όμως πως αυτή λαμβάνει χώρα κάθε φορά που το κεφάλαιο γεννιέται σε ένα νέο πεδίο (αυτό μας είναι πάρα πολύ χρήσιμο για το θέμα των social media). Ταυτόχρονα, έχουμε την διαρκή συσσώρευση που αναπαράγει συνεχώς τη σχέση κεφάλαιο αφού έχει πρωτοεγκατασταθεί. Η γενεσιουργός δύναμη του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να προκύπτει από μια πράξη αρπαγής είτε αυτό γίνεται με τρόπο πειρατικό, είτε νομικό, είτε με μπάτσους, είτε χωρίς. Μια λεηλασία, μια βία από αυτούς που έχουν την ισχύ. Αυτή η αρπαγή, λοιπόν, είναι ο τρόπος να αποκτηθεί το πρώτο κεφάλαιο που θα θέσει σε κίνηση τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής.

Ξαναγράφει πιο κάτω (σ. 739):
«Η σχέση του κεφαλαίου προϋποθέτει το χωρισμό των εργατών από την ιδιοχτησία των όρων πραγματοποίησης της εργασίας. Από τη στιγμή που η κεφαλαιοκρατική παραγωγή στέκει πια στα δικά της πόδια, δε διατηρεί μόνο αυτό το χωρισμό, μα και τον αναπαράγει σε ολοένα και αυξανόμενη κλίμακα. Επομένως, το προτσές που δημιουργεί τη σχέση του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να είναι άλλο από το προτσές χωρισμού του εργάτη από την ιδιοχτησία στους όρους της εργασίας του, ένα προτσές που από τη μια μεριά, μετατρέπει σε κεφάλαιο τα μέσα συντήρησης και παραγωγής της κοινωνίας, και, από την άλλη, τους άμεσους παραγωγούς σε μισθωτούς εργάτες. Επομένως, η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά το ιστορικό προτσές χωρισμού του παραγωγού από τα μέσα παραγωγής. Εμφανίζεται σαν «πρωταρχική», γιατί αποτελεί την προϊστορία του κεφαλαίου και του αντίστοιχου του τρόπου παραγωγής»

Ο διαχωρισμός των μέσων παραγωγής από τον παραγωγό είναι η βασική προϋπόθεση για την γέννηση και ανάπτυξη του κεφαλαίου και το βάθεμα αυτού του διαχωρισμού μια συνειδητή και ακατάπαυστη στρατηγική του κεφαλαίου από τότε που γεννήθηκε ως και σήμερα. Οι κοινές γαίες, η κοινοτική σχέση ιδιοκτησίας που περιγράφει ο Μαρξ για την Αγγλία μπορούμε να πούμε ότι έχει εμφανιστεί με διαφορετικούς τρόπους σε πολλές προκαπιταλιστικές κοινωνίες και ιδιαίτερα στην περιοχή των Βαλκανίων. Ένα παράδειγμα, για το πώς το κράτος εξαναγκάζει στο πέρασμα στον καπιταλισμό είναι η περίπτωση της Κωστηλάτας το 1883, όπου το κοινό βοσκοτόπι κοντά στο χωριό Θεοδώριανα το αγόρασαν κάποιοι τσιφλικάδες που απαιτούσαν από τους κατοίκους να το εγκαταλείψουν, ακολούθησε πιστολίδι και στο τέλος αναγκαστήκανε να το αγοράσουν (και μάλιστα με δάνειο) ως συλλογική ιδιοκτησία.

Το κοινό είναι αυτό που όχι μόνο μοιράζονται οι άνθρωποι για τη συλλογική παραγωγή και κάλυψη των αναγκών αλλά και αυτό που τους συγκροτεί ως κοινότητα, ως κοινωνία. Προϋπόθεση κάθε κοινωνίας είναι η δημιουργία του κοινού.

Εδώ προτείνω να μη βλέπουμε τα κοινά με μια στενή έννοια υλικού. Δηλαδή, ότι κοινά είναι οι κοινές γαίες και μόνον. Κοινά είναι αυτά που δημιουργούμε από κοινού και μας κάνουν να είμαστε κοινωνία/κοινότητα. Αυτή η έννοια κοινών μπορεί να χωρέσει πολλά πράγματα. Η πλατεία που τη διεκδικούμε με την παρουσία και τη δράση μας ενάντια στην επέκταση των τραπεζοκαθισμάτων ή τον έλεγχο των μπάτσων είναι δημιουργία κοινών και δημιουργός κοινωνίας. Το μαγείρεμα και το γεύμα με φίλους στο σπίτι έναντι της κατανάλωσης σε ένα εστιατόριο είναι δημιουργία κοινών και δημιουργός κοινωνίας. Continue reading